مسائل روش شناختی در مرور نظام مند همراه با ارزیابی مقالات ایرانی مبتنی بر این روش

Abstract

یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در قرن گذشته به‌وقوع پیوسته و در قرن حاضر نیز ادامه دارد، نهضت تولید مستندات و مکتوبات علمی در حیطه‌های مختلف است. اما، آنچه در این‌میان از اهمیت بسزایی برخوردار است، روش و میزان بهره‌گیری از این مستندات است. "مرور نظام‌مند" از مهم‌ترین روش­هایی است که برای استفاده از مستندات علمی تولیدشده در کانون توجه پژوهشگران قرار گرفته‌است، اما به‌کارگیری این‌روش در بین پژوهشگران علوم اجتماعی و فرهنگی در ایران بسیار محدود بوده­است. این‌موضوع غالباً ناشی از ناآشنایی پژوهشگران با جنبه‌های روش‌شناختی مرور نظام‌مند و نیز فقدان انباشت مقالات و مستندات در حوزه‌ها و موضوعات این قلمرو است. مقالة حاضر، با اشاره به انواع مرور و تفاوت‌های آنها، روش مرور نظام‌مند را معرفی <br /> می­کند، اهمیت آن را برای پژوهشگران و سیاستگذاران اجتماعی و فرهنگی توضیح می‌دهد، محدودیت‌های آن را به بحث می‌گذارد، تا باب چنین مباحثی گشوده شود و کمبودی که در این‌زمینه وجود دارد تا حدی جبران شود. سپس، 52 مقالة علمی‌ـ پژوهشی فارسی نمایه‌شده در حوزة علوم اجتماعی و فرهنگی را، که از روش مرور نظام‌مند و فراتحلیل استفاده کرده‌اند، نقد و ارزیابی می‌کند. ارزیابی برمبنای سه‌ملاک اساسی این‌روش، یعنی جامعیت، شفافیت، و سازمان‌یافتگی، انجام شده‌است. نتایج ارزیابی حاکی از آن است که اغلب مقالات تحت بررسی به‌طور معناداری به اصول اساسی مرور نظام‌مند وفادار نبوده‌اند که علت آن غالباً آشنایی ناکافی با مسائل روش‌شناختی است. هدف­ها، کارآیی، نحوة انجام آن را تشریح می‌کند، و درنهایت، مسائل و