تحلیل جامعه‏ شناختی سلفی‏ گری به‏ مثابۀ یکی از منابع هویت ‏ساز در کردستان ایران

Abstract

با پایان جنگ سرد و عقب‏نشینی سوسیالیسم دربرابر نظام سرمایه‏داری و شکست روند نوسازی در بین دولت‏های جهان اسلام، زمینه برای رشد فکری جریانی ایدئولوژیک و سیاسی در خاورمیانه با عنوان اسلام مقاومت مهیا‏ شد. اگرچه این جریان بدون توجه به مرز‏های جغرافیایی و ملی در سراسر جهان حضور پیدا کرده است، به دلیل شرایط سیاسی و مذهبی در برخی مناطق حضوری پررنگ‏تر و مؤثرتر داشته است. بعد از حملۀ نیروهای ائتلاف در سال 2003 میلادی به عراق، مناطق کردنشین عراق و ایران از جمله مناطقی هستند که این جریان فکری و اجتماعی را با عنوان سلفی‏گری در بین خود پذیرفته‏اند. این مقاله درصدد است که ضمن معرفی این جریان اجتماعی و تقسیمات درونی آن، به چرایی و چگونگی تبدیل سلفی‏گری به منبعی هویتی برخی از کردهای اهل سنت ایران بپردازد. بدین‏منظور، مقاله با بهره‏گیری از روش مطالعۀ موردی و استفاده از تکنیک مشاهدۀ همراه با مصاحبه و کدگذاری نظری و مضمونی در میان جمعیت هدف، به‏ گردآوری اطلاعات مورد نیاز در نظام معنایی و جهان‏بینی و تفکر اجتماعی کردهای سلفی ایران پرداخته است. نتایج نشان می‏دهد که تفکر سلفی حول محور مفاهیمی‏ همچون توحید، تکفیر، جهاد، طاغوت، آرمان‏گرایی، شمولیت دین و... شکل ‏گرفته است. همچنین ساختار و چگونگی سازماندهی سلفی‏های کرد ایران را می‏توان در قالب چهار‏ گروه جهادی‏های رادیکال، جهادی‏های میانه‏رو، غیرجهادی‏های سنتی و غیرجهادی‏های محافظه‏کار مقوله‏بندی کرد. در نهایت و با بهره‏گیری از اطلاعات به دست آمده به نظر می‏رسد سلفی‏گری با تأکید بر مفهوم اعتراض به وضع موجود، با تأکید و پایبندی بر گذشتۀ آرمانی اسلام و با داشتن برچسب تندروی و بنیاد‏گرایی، در واقع نوعی هویت مقاومت مبتنی بر مفهوم شمولیت دین در برابر گفتمان غالب و سکولار جامعۀ کُرد را مطرح می‏کند و بدین وسیله آن را برای دیگران به نمایش می‏گذارد.