ارزیابی رخساره‌های رسوبی، وضعیت هیدروشیمیایی و درجۀ تحکیم‌یافتگی نهشته‌های تراورتن در چشمۀ ندوشن، شمال‌غرب یزد

Abstract

در مطالعۀ حاضر به ارزیابی ویژگی‌های زمین‌شناسی چشمۀ تراورتن‌ساز ندوشن و نهشته‌های مربوط به آن پرداخته شد. تفکیک نوع چشمه‌های تراورتن‌ساز از طریق بررسی رخساره‌های آنها امکان‌پذیر است؛ ازاین‌رو در پژوهش حاضر، ویژگی یادشده برای تعیین نوع چشمه استفاده شد. بررسی‌ها، وجود 13 رخسارۀ رسوبی شامل 5 رخسارۀ زیستی و 8 رخسارۀ غیرزیستی را در تراورتن‌های مطالعه‌شده نشان دادند. رخساره‌های یادشده ویژگی چشمه‌های گرمابی را نشان و نوع چشمه را در ردۀ چشمه‌های ترموژن قرار می‌دهند. تجزیه‌وتحلیل ترکیب شیمیایی آب چشمه نشان داد تیپ شیمیایی، NaCl است و به عبارت دقیق‌تر، آب این چشمه دارای رخسارۀ شیمیایی Na-Ca-SO₄-Cl است. وجود کلسیم و سولفات به‌عنوان یون‌های ثانویه (پس‌از سدیم و کلراید) در نگاه اول بر احتمال وجود رسوبات ژیپسی یا انیدریتی دلالت دارد، اما با‌توجه‌به وجودنداشتن رسوبات حاوی سولفات در منطقه، می‌توان گفت برهم‌کنش آب با سیستم‌های ماگمایی مهم‌ترین منبع تأمین‌کنندۀ یون سولفات است. بررسی ویژگی‌های مهندسی تراورتن‌ها نشان داد با افزایش سن رسوبات تراورتنی، درجۀ تحکیم‌یافتگی آنها زیاد و سختی آنها بیشتر می‌شود. سختی رسوبات با افزایش فاصله از خروجی چشمه، روند افزایشی را نشان می‌دهد.