جایگاه حفاظتی گونه دارویی و نادر «قیچ کاشانی» (Zygophyllum eichwaldii) در ایران

Abstract

<strong>قیچ کاشانی (<em>Zygophyllum</em> <em>eichwaldii</em> C. A. Meyer) گیاهی داروئی و انحصاری تپه­های ماسه­ای نسبتا" مرطوب مناطق بیابانی است. رویشگاه این گیاه صرفا" در اراضی ماسه­ای بیابان­های مرکزی (استان­ اصفهان) و تا حدودی نواحی شرقی کشور (خراسان رضوی) در مناطق دشتی ناحیه رویشی ایرانی- تورانی و در محدوده ارتفاعی 780 تا 1200 متر از سطح دریا واقع شده است. جایگاه حفاظتی این گونه بر اساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) و با استفاده از سه معیار میزان حضور، سطح تحت اشغال و اندازه جمعیت، تعیین شد. سطح تحت اشغال (AOO) گونه قیچ کاشانی، با اندازه­گیری میدانی در رویشگاه­های آن، 66/11 کیلومترمربع و میزان حضور گونه در محدوده انتشار آن (EOO) با استفاده از نرم افزار ژئوکت 3/78962 کیلومترمربع برآورد شد. بنابراین بر اساس نتایج این تحقیق و باتوجه به سطح اشغال، تعداد افراد جمعیت، جمعیت­ به شدت منفک از یکدیگر، تجدید حیات محدود به دلیل تولید محدود بذر و کیفیت رویشگاه، قیچ کاشانی در طبقه در معرض انقراض (EN) قرار می­گیرد. بررسی­ها نشان داد، فشار چرای دام­های مازاد بر مرتع، بوته­کنی قیچ­زارها (توسط افراد بومی و محلی) به­منظور تغییر کاربری اراضی، افت شدید سطح سفره آب­های زیرزمینی و خشکسالی­های بی­سابقه دهه اخیر، از عوامل اصلی تهدیدکننده این درختچه نادر تلقی شده که ضرورت دارد به­عنوان ذخیره ژنتیکی طبیعی مورد حفاظت ویژه قرار گیرد.</strong>