رابطه تکالیف برانگیزنده با تاب‌آوری تحصیلی: نقش واسطه‌ای اهداف تبحری و ادراک شایستگی

Abstract

<strong>پیشینه و اهداف:</strong> در موقعیت‌های تحصیلی فراهم بودن فرصت موفقیت و بازسازی یادگیری موجب افزایش خودباورییادگیرندگان در دستیابی به موفقیت می‌گردد. آموزش مسیر پیشرفت و نشان‌دادن نتایج سخت‌کوشی به چنین یادگیرندگانی، آنان را به تکاپو در جهت تسلط بر موقعیت یادگیری وا می‌دارد. حاصل آن احساس کنترل و خودمختاری همراه با احساس شایستگی است. چنین رخدادی موجب پافشاری، تعهد و تلاش بیشتـر یادگیرنده بدون هراس از شـکست برای دستـیابی به موفقیـت می‌گردد. بنابراین اهمیت پژوهش حاضر از بعد نظری تعیین و کشف مدل یا چگونگی قرار‌گیری عوامل فردی و محیطی مؤثر بر تاب‌آوری تحصیلی است واز جنبه کاربردی این پژوهش قادر است تا میزان اهمیت عوامل فردی و محیطی مؤثر بر تاب‌آوری در حوزه آموزش را روشن نماید. هدف این پژوهش تعیین رابطه تکالیف برانگیزنده با تاب‌آوری تحصیلی با توجه به نقش واسطه‌ای اهداف تبحری و ادراک شایستگی است.<br /> <strong>روش‌</strong><strong>ها</strong><strong>‌:</strong> پژوهش حاضر از نوع همبستگی با استفاده از روش‌های مدل یابی روابط علّی است. جامعه آماری پژوهش را دانشجویان کارشناسی دانشکده‌های علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران در سال تحصیلی 94-93 تشکیل می‌دادند. از این جامعه 414 نفر (270 دختر- 144 پسر) به شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند. به‌طوری که واحد نمونه‌گیری به جای فرد کلاس‌های درس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه ادراک از ساختار کلاس، پرسشنامه جهت‌گیری هدفی میگلی و همکاران، پرسشنامه ادراک شایستگی ویلیامز و دسی و پرسشنامه تاب‌آوری تحصیلی مارتین بودند. داده‌ها با استفاده از مدل‌سازی معادله ساختاری مورد تحلیل قرار گرفت.<br /> <strong>یافته‌ها:</strong> نتایج نشان داد که نه تنها تاب آوری به‌طور مستقیم از طریق تکالیف برانگیزنده قابل پیش‌بینی است، بلکه این رابطه از طریق اهداف تبحری و ادراک شایستگی نیز میانجی‌گری می‌شود. بر این اساس می‌توان دریافت که تنظیم تکالیف جذاب و برانگیزنده موجب اتخاذ اهداف تبحری، احساس خودباوری و کنترل بر موقعیت یادگیری در یادگیرندگان می‌گردد و از این طریق آنان را قادر می‌نماید تا برای دستیابی به اهداف خود تاب‌آورانه فعالیت نمایند.<br /> <strong>نتیجه‌گیری:</strong> چنانکه در نتایج پژوهش ملاحظه گردید، متغیر تکالیف برانگیزنده به عنوان متغیر برون زاد هم از طریق متغیر های میانجی (اهداف تبحری و ادراک شایستگی) بر متغیر تاب آوری (متغیر وابسته) تأثیر دارد و هم بطور مستقیم بر آن اثر می‌گذارد. به‌علاوه معنی‌داری خطاهای برآورد هر یک از سازه‌ها نشان می‌دهد که عوامل برون‌زای دیگری نیز در رابطه متغیرهای این پژوهش با تاب‌آوری تحصیلی می‌توانند تأثیر داشته باشند. بر این اساس پیشنهاد می‌گردد عوامل دیگری مثل انگیزه‌های درونی یا بیرونی و اخذ اهداف عملکردی توسط یادگیرندگان به عنوان متغیر‌های تأثیر‌گذار بر مدل ساختاری مورد پژوهش قرار گیرد. همچنین در جهت بکاربستن نتایج این پژوهش توصیه می‌شود محیط‌های آموزشی به گونه‌ای طراحی شوند که یادگیرندگان با تکالیف جذاب و چالش‌برانگیز روبرو شوند و فرصت موفقیت و تجربه احساس شایستگی برای آنها فراهم باشد.