ریخت شناسی قصه های عامیانه بختیاری بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ

Abstract

قوم بختیاری ادبیّات شفاهی پرباری دارد امّا در دهه­های اخیر به دلایل فرهنگی متعدد بسیاری از سنّت­ها و ادبیّات شفاهی آن­ها رو به فراموشی نهاده است از آنجایی که تاکنون هیچ­گونه بررسی ساختاری بر روی قصّه­های بختیاری صورت نگرفته است. هدف پژوهش حاضر گردآوری این بخش از زندگی این قوم و «ریخت­شناسی قصه­های بختیاری براساس الگوی ولادیمیر پراپ» است. در این پژوهش 24 قصّۀ پریان بختیاری از میان 53 قصّۀ گویشی، انتخاب گردید و بر اساس الگوی ریخت­شناسی پراپ بررسی شد. شیوۀ پژوهش کیفی است و پژوهشگر با ابزار مصاحبه تمام قصه­ها را از 35 نفر گویشور سالمند با میانگین سنی 67 سال جمع­آوری نموده است. داده­ها با روش تحلیل محتوا مورد تجزیه قرار گرفتند. و چهار قصّۀ بسیار معروف بختیاری به عنوان نمونه در این مقاله آورده شد. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که قصّه­های پریان بختیاری به میزان قابل توجّهی از الگوی پراپ پیروی می­کنند. کارکرد موجود در این قصّه­ها خارج از 31 کارکرد پراپ نیست. اغلب این قصّه­ها با خویشکاری نیاز و غیبت و مصیبت آغاز می­شوند و با خویشکاری­های رفع کمبود­، پاداش­، پیروزی و ازدواج پایان می­پذیرند این قصّه­ها بیشتر ساختاری ساده و شبیه به هم دارند و اغلب یک، دو و سه حرکتی هستند و همچنین این بررسی نشان داد که قصّه­های بختیاری شامل تیپ­های مختلف قصّه­های ایرانی از قبیل حکایت­های افسانه­ای­، جانوران­، اسطوره­ای و جن و پری است.