آینده‌پژوهی در بافت تاریخی با رویکرد توسعۀ پایدار (مطالعۀ موردی: برزن شش بادگیری یزد)

Abstract

از برجسته‌ترین ویژگی‌های هستة تاریخی شهرها، حضور عناصر و بافت‌های کالبدی و فضاهای شهری غنی و باارزش است. با توجه به ثبت جهانی بافت تاریخی شهر یزد در یونسکو و مطرح‌شدن آن در بحث گردشگری، ضرورت حفظ و صیانت از این بافت و تضمین توسعة پایدار آن بیشتر احساس می‌شود. رویکرد آینده‌پژوهی با شناسایی فرصت‌ها و تهدیدهای آیندة بافت‌های شهری، این امکان را فراهم می‌کند تا بتوان از فرصت‌های آینده به بهترین شکل استفاده و از پیامدهای منفی تا حد امکان جلوگیری کرد؛ از این‌رو هدف پژوهش حاضر شناخت متغیرهای کلیدی مؤثر برای رفع مشکلات بافت تاریخی شهر یزد بر مبنای توسعة پایدار و بررسی روابط متغیرها و نحوة اثرگذاری آن‌ها بر یکدیگر است. پژوهش حاضر کاربردی و توصیفی-تحلیلی است. ماهیت داده‌ها کیفی و روش گردآوری داده‌ها و اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای، اسنادی و پیمایشی بوده است. برای این منظور، از دیدگاه‌های 15 کارشناس خبرة بافت تاریخی شهر یزد، در شناسایی عوامل کلیدی استفاده ‌شده است. عوامل کلیدی شامل فرسودگی کالبدی، مهاجرت، حس تعلق، امنیت اجتماعی، مشارکت و... بوده است. در مرحلة بعد، نیروهای پیشران مؤثر در توسعة برزن شش بادگیری مشخص و این عوامل براساس میزان اهمیت و عدم قطعیت، اولویت‌بندی شدند. سناریوها نیز با توجه به آن شکل گرفته‌اند. ارائة انواع سناریوها از محتمل‌ترین تا مطلوب‌ترین، راهبردهایی دارند که تکرارپذیری آن‌ها مبنای کار است. براین‌اساس، رفع فرسودگی و کاهش جمعیت‌گریزی با بیشترین تکرار در سناریوها، رتبة اول و راهبرد ارتقای امنیت رتبة دوم را دارد. راهبردهایی مانند ارتقای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، بهبود وضعیت گردشگری، اعمال مدیریت یکپارچه و بهبود طرح‌های توسعة شهری در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. بر این مبنا، راهکارهایی مانند اعطای وام‌های نوسازی از جانب دولت، بهسازی و نوسازی واحدهای مسکونی، بهسازی و طراحی محورهای پیاده‌رو، افزایش آگاهی مردم از هویت غنی برزن در سطح ملی و فراملی، ایجاد تسهیلات و بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های گردشگری پیشنهاد می‌شود.