سنجش سطح پایداری در سکونتگاه‌های غیررسمی شهر اردبیل به‌کمک مدل بارومتر پایداری

Abstract

از جمله مهم‌ترین بازتاب‌های شهرنشینی معاصر، پیدایش و گسترش محله‌های آسیب‌پذیر (سکونتگاه‌های غیررسمی) در مرکز یا پیرامون شهرهاست. این سکونتگاه‌ها را می‌توان بخش‌های فراموش‌شده و برنامه‌ریزی نشده‌ای در مقایسه با سایر سکونتگاه‌های شهری دانست که از نظر پایداری بسیار شکننده هستند. لازمة سنجش پایداری بررسی ابعاد چهارگانة پایداری (اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، زیست‌محیطی و کالبدی) به‌صورت سیستماتیک است؛ از این‌رو هدف پژوهش کاربردی و توصیفی-تحلیلی حاضر واکاوی و سطح‌بندی وضعیت پایداری سکونتگاه‌های غیررسمی شهر اردبیل با تکیه بر معیارهای پایداری محله‌ای و اولویت‌بندی آن‌ها برای برنامه‌ریزی آتی است. اطلاعات مورد نیاز به‌کمک مطالعات کتابخانه‌ای-اسنادی و روش‌های میدانی گردآوری شده‌اند. جامعة آماری نیز محله‌های پانزده‌گانه سکونتگاه‌های غیررسمی شهر اردبیل است. به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای Excel و SPSS استفاده شد و با بهره‌گیری از مدل بارومتر پایداری سطوح پایداری محله‌های هدف در چهار بعد (اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، زیست‌محیطی و کالبدی) تعیین شد. همچنین نقشه‌ها برای بازنمایی بهتر، به‌کمک نرم‌افزار Arcgis ترسیم شدند. براساس نتایج اجرای مدل مزبور، محلة سلمان‌آباد با امتیاز 501/0 از پایداری متوسط برخوردار بود. پس از آن محلة کاظم‌آباد (344/0) و اسلام‌آباد (300/0) در وضعیت ناپایداری بالقوه و سایر محله‌های هدف در وضعیت ناپایدار قرار دارند. درمجموع محله‌های هدف از نظر میانگین کل رفاه اکوسیستم (231/0) و رفاه انسانی (249/0) در سطح بسیار پایینی قرار دارند؛ بنابراین با توجه به شرایط ناپایداری سکونتگاه‌های غیررسمی شهر اردبیل می‌توان نتیجه گرفت سطح پایداری در این محله‌ها مناسب نیست؛ از این‌رو برنامه‌های توسعه‌ای متناسب با ضعف‌ها و قوت‌های هر محله و براساس سطوح پایداری هریک از این سکونتگاه‌ها ضروری است.