تحلیل فضایی شاخص‌های تبیین‌کنندۀ تاب‌آوری در زیرساخت شریانی حمل‌ونقل (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر اهواز)

Abstract

تاب‌آوری رویکردی راهبردی برای ارتقای ظرفیت مانایی مؤلفه‌های توسعة شهری در برابر حوادث و بلایای انسانی و طبیعی است. آگاهی و اتخاذ سیاست‌های راهبردی برای بسترسازی تفکر مانایی و تحمل‌پذیری این مؤلفه‌ها، به خصوص در بخش زیرساخت‌های شریانی مانند شریان‌های حمل‌ونقل شهری، امری ضروری و مهم در شهرها و به خصوص کلان‌شهرها، به جهت تراکم جمعیت و تراکم مصرف آنها می‌باشد. براین‌اساس، پژوهش کاربردی-توسعه‌ای و توصیفی-تحلیلی حاضر، به تحلیل تاب‌آوری زیرساخت شریانی حمل‌ونقل در کلان‌شهر اهواز پرداخته است. بدین‌منظور پنج شاخص تبیین‌کننده، یعنی الگوی طراحی شبکة شریانی، قرارگیری در بافت شبکه، درجة محصوریت شبکه، سنخ‌شناسی شبکه و تراکم مصرف شبکه با استفاده از روش دلفی و شیوة نمونه‌گیری هدفمند شناسایی شد و مبنای تحلیل و ارزیابی میزان تاب‌آوری شریان‌های حمل‌ونقل شهری در کلان‌شهر اهواز قرار گرفت. جهت وزن‌گذاری شاخص‌های تبیین‌کننده، از دیدگاه‌های پانزده کارشناس مرتبط با موضوع مورد بحث استفاده شد. ابزارهای تحلیلی پژوهش، مدل شباهت به گزینۀ ایده‌آل فازی (FTOPSIS) و تحلیل فضایی (Spacial Analysis) در قالب نرم‌افزار Arc GIS 10-3 است که متناسب با اهداف پژوهش برای تحلیل وزن‌ها و نمایش و تحلیل فضایی تاب‌آوری شریان‌های حمل‌ونقل شهری در گسترة فضایی کلان‌شهر اهواز استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد پیشران تبیین‌کنندة درجة محصوریت شبکه بیشترین حساسیت را برای تبیین تاب‌آوری در حمل‌ونقل شهری در کلان‌شهر اهواز دارد. از سوی دیگر، تحلیل فضایی پیشران‌های تبیین‌کنندة سه ‌نقطة بحرانی با لکه‌های داغ را در بخش‌های مرکزی، شمالی و غربی کلان‌شهر اهواز برای سنجش تاب‌آوری حمل‌ونقل شهری نشان می‌دهد.