ارزیابی مکانی دسترسی به فضاهای باز شهری در مقطع زمانی پس از زلزله با استفاده از الگوریتم‌های بهینه‌سازی هاب و ژنتیک (مطالعۀ موردی: شهر گرگان)

Abstract

آگاهی از وضعیت دسترسی به فضاهای باز شهری برای اسکان موقت پس از زلزله، از مواردی است که می‌تواند در مدیریت بحران بسیار حیاتی باشد. شناسایی این نقاط پیش از وقوع زلزله سبب می‌شود مدیران در مقطع زمانی ناپایدار و غیرقطعی پس از زلزله تصمیم‌گیری منطقی داشته باشند. همچنین این مسئله تأثیر محدودیت‌های خاص مکانی و زمانی آن مقطع را کم‌رنگ‌تر می‌کند. در مطالعة حاضر، به ارزیابی چگونگی دسترسی شهروندان شهر گرگان به فضاهای باز شهری پرداخته شده است. بدین‌منظور از الگوریتم ژنتیک برای حل مسئله‌ای مکان‌محور که داده‌های ورودی آن از GIS گرفته شده، استفاده شد. در زمینة تخصیص بهینة مکان در محیط GIS، دو سناریوی سخت‌گیرانه و سهل‌گیرانه با اعمال و بدون اعمال محدودیت انسداد راه مدنظر قرار گرفتند؛ از این‌رو برای سناریوی اول 48 قطعه و برای دیگری 153 قطعه زمین به‌عنوان زمین‌هایی با قابلیت بالقوة اسکان موقت درنظر گرفته شد. در زمینة حل مسئلة تخصیص با استفاده از الگوریتم ژنتیک نیز با اعمال تغییرات در پارامترهای حل مسئله و در قالب دو سناریوی فوق، شش گزینة مختلف انتخاب شدند که کمترین مقدار هزینة انتقال جمعیت از مراکز بلوک‌های جمعیتی را به فضاهای باز داشتند. با پذیرش احتمالی‌بودن شرایط پس از وقوع زلزله، نتایج کلی پژوهش نشان می‌دهند در صورت وقوع زلزلة شدید با احتساب انسداد راه در حالت سخت‌گیرانه، 24 و در حالت سهل‌گیرانه، 35 درصد از جمعیت به فضاهای باز دسترسی دارند. این موضوع در سناریوی سهل‌گیرانه به‌ترتیب 35 و 47 درصد خواهد بود. نتایج حل مسئلة هاب با استفاده از الگوریتم ژنتیک نیز مشابه حالات سهل‌گیرانه و سخت‌گیرانه بدون احتساب انسداد راه است.