نقشه‌برداری ذهنی از فضای اول-مادی شهر، مطالعه‌ای تطبیقی از ساکنان سکونتگاه‌های رسمی و غیررسمی شهر رشت

Abstract

فضای اول شهر، همان فضای مادی (فیزیکی) شهر یا در مطالعات نقشه‌های ذهنی، فضای ادراکی شهر است. این فضا نخستین بعد در مطالعات نقشه‌های ذهنی به‌شمار می‌آید که از دهة 1960 نظر پژوهشگران شهری را به خود جلب کرده است. تحلیل فضای ادراکی ساکنان شهر رویکردی مهم در مطالعات فضامندی نقشه‌های ذهنی است. در مطالعة حاضر شهر رشت از نظر دو طبقة اجتماعی شهری شامل ساکنان رسمی منطقة 1 و ساکنان غیررسمی منطقة 4 شهری تحلیل شده است. در این پژوهش، حجم نمونه 60 نفر از ساکنان سکونتگاه‌های رسمی منطقة 1 و 60 نفر از ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی منطقة 4 شهر رشت را شامل شده است. نمونه‌گیری به روش نظری و برداشت داده‌ها با استفاده از «مصاحبه و مشاهده» صورت گرفت. داده‌ها شامل نقشه‌برداری کروکی، یادداشت‌برداری و عکس‌برداری بود و تجزیه و تحلیل آن‌ها به روش ژئو تجسم تراکم سطوح در جی‌آی‌اس کیفی (QGIS) انجام شد. براساس نتایج پژوهش، در تحلیل فضای اول-مادی شهر رشت در نقشة ذهنی دوطبقه اجتماعی مورد مطالعه، فضا پاسخگوی نیازهای شهروندان طبقة متوسط شهری است. همچنین شکل‌گیری فضاهای جدید فیزیکی، تجاری، تفریحی، فرهنگی و... از الزامات شرایط زندگی مدرن این طبقه محسوب می‌شود. در این میان، ساکنان کم‌درآمد شهر در شکل‌گیری، تداوم و افول این فضاها نقشی ندارند.<br />