ارزیابی اثرات محیط ‌زیستی احداث پیاده‌راه پل طبیعت و بهبود عملکرد اکولوژیک آن در محدودۀ جغرافیایی منطقۀ 3 تهران

Abstract

با افزایش روزافزون جمعیت شهرها، آلودگی محیط شهرها، سبک زندگی آپارتمان‌نشینی، فاصله گرفتن از محیط طبیعی و غیره، ضرورت نیاز به فضا‌های اجتماعی، جذاب و آرامش‌بخشی مانند پیاده‌راه‌ها در شهرها روزبه‌روز افزایش یافته است. پل طبیعت واقع در منطقۀ سه تهران با مساحت 7000 مترمربع، اولین پل صرفاً پیاده‌رو در ایران است که بوستان آب‌وآتش و پارک جنگلی طالقانی را به یکدیگر متصل می‌کند. پل طبیعت جدا از مسائل اقتصادی و اجتماعی، ابعاد اکولوژیک نیز دارد و نیاز به بررسی و ارزیابی در این زمینه وجود دارد. روش تحقیق در این مقاله به این صورت است که برای ارزیابی زیست‌محیطی احداث پیاده‌راه پل طبیعت ابتدا به کمک مدل DPSIR ساختار محیط زیست‌ منطقه بررسی ‌شد، سپس برای ارزیابی اثرات احداث پل طبیعت از روش ماتریس ایرانی استفاده گردید و سپس برای بهبود عملکرد زیست‌محیطی آن از رویکرد اکولوژی سیمای سرزمین بهره‌ گرفته شد. نتایج ارزیابی اکولوژیک احداث پیاد‌ه‌راه پل طبیعت نشان می‌دهد احداث این پل از لحاظ زیست‌محیطی کاملاً تأیید شده است. همچنین در بین اثرات، بهبود عملکرد اکولوژیک منطقه با 2 امتیاز مهم‌ترین اثر و در بین پیامدها نیز بهبود شرایط میکروکلیما و کیفیت هوا و زیستگاه‌های گیاهی به‌طور مشترک با 6/1 امتیاز مهم‌ترین پیامدها به شمار می‌آیند. استفاده از اصول اکولوژی سیمای سرزمینی در حال حاضر در بسیاری از شهرهای جهان در جریان است و حیات زیست‌محیطی و بومی این شهرها را تأمین می‌کند. شهر تهران نیز برای بهبود عملکرد محیط‌ زیست خود در سطح کلان باید از این اصول پیروی کند. یکی از پایه‌ای‌ترین این اصول شکل‌گیری و گسترش مفهوم ماتریکس، لکه و کریدور است. بسط و ارتباط این اصل پایه‌ای باید به این صورت باشد که برای بهبود عملکرد محیطی احداث پل طبیعت بر اساس اصول اکولوژی سیمای سرزمین، گسترش لکۀ سبز بوستان آب‌و‌آتش- پل طبیعت – بوستان طالقانی با کاربری‌های فضای سبز و کاربری‌های نیازمند احیا و بازسازی در اطراف پل طبیعت لازم و ضروری است. چنین شبکه‌ای در طولانی‌مدت نه‌تنها موجب بهبود عملکرد اکولوژیک منطقه و سطح شهر تهران خواهد شد، بلکه می‌تواند بر غنای بصری، کیفیت هوا و حتی تنوع زیستی منطقه تأثیر‌گذار باشد و به‌طور کلی کیفیت حیات را در کلان‌شهر تهران بهبود بخشد.