بررسی ریشه‌زائی دورگ های بین گونه‌ای صنوبر (Populus alba x P. euphratica) از طریق کشت مریستم

Abstract

سابقه و هدف: گونه‌های مختلف صنوبر اهمیت زیادی در زراعت چوب پیدا کرده‌اند و دورگ‌های بین گونه‌های مختلف امید به افزایش تولید چوب را در کشور را افزایش داده‎اند. به‎همین دلیل تلاش‌های زیادی در دورگ‌گیری بین گونه‌های مختلف این جنس صورت گرفته است تا ضمن گسترش اساس ژنتیکی آنها، از همه قابلیت‌های موجود در آنها استفاده شود و دامنه اکولوژیک آنها را نیز افزایش دهد. دورگ‌های بین گونه‌ای ضمن ایجاد تنوع ژنتیکی جدید، تفاوت‌های زیادی نیز با گونه‌های والدینی از خود نشان می‌دهند که در مواردی منشأ ایجاد ارقام پرمحصول هستند. این تحقیق در پی مطالعه تفاوت بین دورگ‌های جدید بین گونه‌های پده (Populus euphratica) به‌عنوان والد پدری و کبوده (P. alba,) به‌عنوان والد مادری از نظر قدرت ریشه‌زائی است تا در صورت امکان به‎عنوان معیاری در گزینش ژنوتیپ‌های جدید به‎کار گرفته شود.<br /> مواد و روش‌ها: تکثیر رویشی سه دورگ جدید به‎روش کشت جوانه انتهائی انجام شد. ابتدا جوانه‌های فعال و در حال رویش از شاخه برداشت شده و پس از قطع برگ‌های جانبی جوانه‌های انتهایی، با استفاده از محلول 20% هیپوکلریت سدیم سترون شدند. یک تا دو میلی‎متر از جوانه‌های انتهایی در حال رشد جدا شده و بر روی محیط کشت MS با نصف مقادیر نیترات و ترکیب هورمونی IBA به‎میزان 01/0 میلی‎گرم در لیتر و BA به‎میزان 5/0 میلی‎گرم در لیتر قرار گرفتند. نمونه‎ها پس از استقرار برای تکثیر به محیط کشت DKW با ترکیب هورمونی 5/0 میلی‌گرم در لیتر BAP، 5/0 میلی‌گرم در لیتر 2iP و 05/0 میلی‌گرم درلیتر IBA منتقل شده و در اتاق رشد در شرایط نوری 16 ساعت نور و 8 ساعت تاریکی قرار داده شدند. پس از تکثیر، نمونه‌ها به‎دو محیط ریشه‌زائی DKW و ACM منتقل شدند و در پایان صفت‎های مرتبط با ریشه مطالعه و در قالب طرح آماری فاکتوریل تجزیه و تحلیل شدند. <br /> یافته‌ها: دورگ‌های مورد مطالعه از نظر شادابی، طول شاخه و قدرت ریشه‎زائی اختلاف معنی‌داری در سطح 1% از خود نشان دادند. به‎نحوی که یکی از دورگ‌ها حتی در مرحله تکثیر و پر‌آوری هم به‎میزان زیادی ریشه تولید کرد. این دورگ در مرحله ریشه‌زائی نیز متفاوت از سایر دورگ‌ها ظاهر شد و ضمن تولید ریشه زیاد از نظر طول شاخساره‌های تولیدی نیز برتر از سایر دورگ‌ها بود.<br /> نتیجه‌گیری: دورگ‌های مورد مطالعه از نظر ویژگی‌های رویشی از جمله توان ریشه‌دهی و طول شاخساره در تکثیر از طریق کشت مریستم به‎خوبی از هم متمایز شدند. از این تفاوت‌ها و تنوعی که در بین دورگ‌ها به‌ویژه در قدرت ریشه‌زائی مشاهده شد می‌توان در انتخاب کلن‌های برتری که در تکثیر رویشی هم سهولت ویژ‌ه‌ای دارند کمک گرفت.