توزیع مکانی خشکیدگی درختان بلوط در ارتباط با ویژگی‌های مورفولوژیک درختان در جنگل‌های زاگرس، کرمانشاه

Abstract

سابقه و هدف: یکی از مشکلات اساسی در جنگل‌های زاگرس، پدیده‌ی خشکیدگی درختان بلوط است. بحران خشکیدگی در این درختان، نمود عینی پدیده‌ی زوال بوم-سازگان جنگلی زاگرس است. در تحقیقات مختلف بیان شده که خشکیدگی تاجی اولین پدیده‌ای است که در نتیجه‌ی واکنش درخت به تنش‌های محیطی ظاهر می‌شود و مهمترین شاخص برای ارزیابی سلامت درختان و آگاهی از وضعیت خشکیدگی آنها می‌باشد.. از طرفی شناخت الگوی توزیع مکانی خشکیدگی و ارتباط مکانی آن با ویژگی‌های درختان، جهت مدیریت مناسب پدیده خشکیدگی اهمیت بسیار دارد. هدف این تحقیق، بررسی الگوی توزیع مکانی خشکیدگی در درختان بلوط و تحلیل رابطه مکانی آن با ویژگی‌های درختان در بخشی از توده‌های جنگلی کرمانشاه می‌باشد.<br />مواد و روش‌ها: در محدوده جنگلهای گهواره در استان کرمانشاه، 67 قطعه نمونه مربعی به مساحت 400 مترمربع با استفاده از شبکه آماربرداری 100×100 متر برداشت شدند. در هر قطعه نمونه درصد خشکیدگی(درصد درختان خشکیده در پلات)، ویژگی‌های درختان دارای خشکیدگی از جمله قطر، ارتفاع، قطر متوسط تاج، متوسط سطح تاج‌پوشش و تعداد جست و تعداد درختان سالم و سطح تاج‌پوشش آن‌ها یادداشت گردید. همبستگی بین میزان خشکیدگی و ویژگی‌های درختان دارای خشکیدگی و درختان سالم با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون بررسی شد. بررسی همبستگی مکانی نیز با استفاده از روش‌های زمین‌آماری(واریوگرام) صورت گرفت.<br />یافته‌ها: نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که میزان خشکیدگی با ویژگی‌های درختان از جمله قطر، ارتفاع، قطر متوسط تاج، درصد تاج‌پوشش و تعداد جست ارتباط مثبت و معنی‌داری دارد.. همچنین بین میزان خشکیدگی و ویژگی درختان سالم از جمله تعداد درختان سالم و متوسط سطح‌ تاج‌پوشش آنها ارتباط منفی و معنی‌دار وجود دارد. مطالعه واریوگرام‌ها بیانگر این است که همه متغیرها به جز تعداد جست درختان دارای خشکیدگی، دارای ساختار مکانی مشخص می‌باشند. <br />نتیجه‌گیری: به طور کلی همه متغیرها به جز تعداد جست درختان خشکیده دارای الگوی توزیع مکانی مشخص و پیوستگی مکانی متوسط هستند. تجزیه و تحلیل ساختار مکانی ارتفاع، قطر، قطر متوسط تاج، سطح تاج و درصد سطح تاج درختان نشان می‌دهد که واریانس مؤلفه‌ی ساختاری بر واریانس مؤلفه‌ی تصادفی غلبه دارد. دامنه تأثیر متغیرهای مورد بررسی در محدوده‌های نسبتا بزرگ رخ داده است که دلالت بر ساختار مکانی گسترده، پراکنش یکنواخت و در حقیقت پیوستگی مکانی بیشتر در مقادیر متغیر مورد نظر دارد. شباهت در دامنه تأثیر میزان خشکیدگی و ویژگی‌های درختان دارای خشکیدگی(قطر، ارتفاع، قطر متوسط تاج، متوسط سطح تاج‌ پوشش و درصد تاج‌ پوشش) و همچنین همبستگی مثبت و معنی‌دار بین آن‌ها، بیانگر ارتباط مکانی نزدیک بین میزان خشکیدگی و ویژگی‌های درختان دارای خشکیدگی است. با توجه به همبستگی منفی و معنی‌دار بین میزان خشکیدگی و ویژگی درختان سالم(تعداد درختان و متوسط سطح تاج‌ پوشش)، می‌توان اظهار داشت که تغییرپذیری مکانی ویژگی درختان سالم، میزان خشکیدگی را به طور عکس تحت تأثیر قرار می‌دهد.