بررسی پراکنش سرخشکیدگی درختان جنگلی و ارتباط آن با برخی عوامل محیطی و جاده‌ها (مطالعه موردی: سری یک طرح جنگلداری دکتر بهرام‌نیا)

Abstract

اخیراً پدیده سرخشکیدگی به‌عنوان یک مسأله مهم در جنگل‌های شمال ایران مطرح شده است. مدیران جنگل درصدد شناسایی عوامل سرخشکیدگی تاج پوشش و تعیین پراکنش مکانی آن می‌باشند. هدف از این پژوهش بررسی پراکنش مکانی سرخشکیدگی تاج پوشش درختان و ارتباط آن‌ها با صفات اولیه و ثانویه توپوگرافی و نیز فاصله از رودخانه‌ها و جاده‌ها با استفاده از آنالیز زمین و GIS است. در این پژوهش شبکه قطعات نمونه 10 آری با استفاده از شبکه آماربرداری به ابعاد 500×100 متر در محیط ArcGIS طراحی و در سری یک جنگل آموزشی و پژوهشی طرح دکتر بهرام‌نیا در گرگان پیاده شد. مختصات جغرافیایی درختان سرخشکیده توسط دستگاهGPS ثبت و در محیط GIS وارد شدند. مدل رقومی زمین منطقه از نقشه‌‌های رقومی 1:25000 تهیه و عوامل اولیه و ثانویه توپوگرافی با استفاده از آنالیز زمین تولید گردیدند. نقشه جاده‌ها و آبراهه‌ها از پایگاه رقومی طرح مزبور تهیه و نقشه فواصل در محیط GIS در طبقات 100 متری ایجاد گردیدند. به‌منظور بررسی ارتباط بین سرخشیدگی و عوامل موردنظر و با استفاده از نقشه موقعیت درختان سرخشکیده، اطلاعات مربوط به عوامل اولیه و ثانویه و فواصل از جاده و آبراهه استخراج گردیدند. عوامل مؤثر بر سرخشکیدگی با استفاده از دو روش اثر نسبی و آنالیز مؤلفه‌های اصلی (PCA) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان می‌دهد که جهت جنوب و جنوب‌شرقی، ارتفاع 400-300 متر، شیب 40-30 و 70-60 درصد، فاصله از رودخانه 200-150 متری، فاصله از جاده 100-1 متری، سایه ناشی از پستی و بلندی 5/0-4/0، میزان تابش 1750-1500، میزان نمناکی 5/17-15، انحنای عمودی 25/0-1/0 و انحنای مسطحاتی 6/0-3/0 بیش‌ترین رابطه را با وقوع سرخشکیدگی درختان در منطقه مورد مطالعه داشته است. نتایج آنالیز مؤلفه‌های اصلی (PCA) نشان <br />داد که چهار متغیر میزان تابش، فاصله از جاده، فاصله از رودخانه و شیب با حضور در چهار محور و <br />75 درصد واریانس، بیش‌ترین سهم را در وقوع سرخشکیدگی داشته‌اند.