ساختار توده‌های اوری (Quercus macranthera) در جنگل‌های استان گلستان

Abstract

مطالعه ساختار جنگل، امروزه از مباحث مورد توجه و ضروری به‌ویژه در راستای اهداف جنگل‌شناسی نزدیک به طبیعت است. گرچه بررسی‌های ساختار جنگل به‌طورکلی در جنگل‌های کوهستانی و ارتفاعات فوقانی جنگل‌های شمال کاملاً بدیع می‌باشد، ولی شناسایی ساختار توده‌های اوری به‌عنوان جنگل‌های حفاظتی واقع در شرایط سخت کلیماتیک و حساس، امری مهم و ضرورتی انکارناپذیر است. با آگاهی و مدیریت صحیح می‌توان زمینه استقرار یک زادآوری مناسب و پایداری این رویشگاه‌ها را برای نسل بعد فراهم نمود. در این پژوهش سه منطقه از رویشگاه‌های اوری که از تخریب کم‌تری برخوردار بودند در سطح ارتفاعات استان گلستان (‌منطقه درازنو، شیرین‌آباد و لوه) انتخاب و در هر رویشگاه چهار قطعه نمونه یک هکتاری (100×100 متر) به‌صورت انتخابی تعیین و اطلاعات مربوط به ساختار جنگل در این مناطق اندازه‌گیری و ثبت شد. در هر پلات به‌منظور بررسی زادآوری، 4 میکروپلات 225 مترمربعی (15×‌15 متر) در چهار گوشه پلات تعیین گردید. در داخل میکروپلات‌ها فراوانی زادآوری در کلاسه‌های قطری و ارتفاعی به تفکیک گونه ثبت گردید. در ضمن در هر یک از توده‎ها یک پلات مستطیل شکل به مساحت 1000 مترمربع (50‌×‌20 متر) به‌عنوان شاخص کل توده برای ترسیم ساختارهای افقی و عمودی انتخاب و در هر پلات همه درختان با ارتفاع بیش از 3/1 متر آماربرداری شدند. داده‌ها با از استفاده از نرم‌افزارهای مناسب (مانند Excel‌ و SPSS) تجزیه و تحلیل و با استفاده از نرم‌افزار SVS، ساختار توده‌ها ترسیم شد. نتایج این پژوهش نشان داد که گونه اوری با حضور چشم‌گیر خود در رویشگاه 1 (منطقه درازنو‌- کردکوی) و رویشگاه 2 (ارتفاعات منطقه شیرین‌آباد- علی‌آباد‌) به‌عنوان گونه اصلی و غالب تیپ نمود می‌یابد. در رویشگاه 3 لوه، اوری به‌عنوان گونه همراه توده پراکنش دارد. توده اوری دررویشگاه 1 وضعیت بهتری نسبت به دو رویشگاه دیگر دارد به‌نحوی‌که در این رویشگاه، حداکثر تاج پوشش توده جنگلی 61 درصد (5/76 درصد سهم اوری و 5/23 درصد سهم سایر گونه‌ها)، سطح مقطع برابر‌ سینه 12/42 متر‌مربع در هکتار‌، میانگین قطر برابر‌ سینه توده 80 سانتی‌متر و میانگین ارتفاع درختان توده 5/14 متر به‌دست آمده است. نمودارهای توزیع تعداد در طبقات قطری توده‌ها نشانگر توده‌های ناهم‌سال منظم است ولی به‌جز رویشگاه 1، وضعیت دیگر رویشگاه‌ها از نظر زادآوری بسیار ضعیف و نگران‌کننده هستند. نتایج به‌دست آمده از آزمون F برای مقایسه میانگین‌های قطر برابر‌ سینه، ارتفاع درختان، حجم سرپا و رویه‌زمینی رویشگاه‌های مورد مطالعه نشان داد که در سطح 5 درصد اختلاف معنی‌داری بین رویشگاه‌ها مشاهده می‌شود.