تغییر در خواص و مشخصات خاک ناشی از موقعیت‌های مختلف اجزاء زمین‌نما در خاک‌های با مواد مادری لسی در دو اقلیم متفاوت در استان گلستان

Abstract

به‌منظور بررسی اثرات توأم اقلیم و ژئومورفولوژی بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی و تکاملی خاک‌های با مواد مادری لسی در استان گلستان، دو مقطع در مناطق هوتن از توابع مراوه‌تپه با رژیم رطوبتی اریدیک و رژیم حرارتی ترمیک و گرگان با رژیم رطوبتی زریک و رژیم حرارتی ترمیک انتخاب گردید. به تناسب موقعیت‌های مختلف اجزاء نمای زمین در منطقه هوتن 4 پروفیل و در منطقه گرگان 5 پروفیل خاک حفر و مطالعه شدند. نتایج تشریح پروفیل و مطالعات صحرایی نشان داد که در منطقه هوتن، موقعیت‌های هموار¹[1] و پنجه شیب²[2] در رده اریدی‌سول و موقعیت‌های شانه شیب³[3] و پای شیب⁴[4] در رده انتی‌سول طبقه‌بندی می‌شوند. در منطقه گرگان نیز خاک موقعیت‌های هموار، شانه شیب و پای شیب در رده اینسپتی‌سول و خاک موقعیت پنجه شیب در رده مالی‌سول قرار گرفت. از نظر خصوصیات فیزیکوشیمیایی نیز تفاوت‌های قابل‌توجهی در نوع بافت، میزان و عمق شستشوی آهک، مواد آلی، درصد رطوبت اشباع، اسیدیته، هدایت الکتریکی عصاره اشباع، ظرفیت تبادل کاتیونی و میزان کاتیون‌ها و آنیون‌های محلول دیده شده به‌طوری‌که در گرگان مقدار رس بیشتر و هوتن سیلت بیشتری دارد. آهک از افق‌های سطحی منطقه گرگان آب‌شویی شده و در عمق خاک تجمع نموده است. میزان تغییرات آهک در مناطق مورد مطالعه از 1 درصد در افق AB پروفیل 5 گرگان تا بیش از 15 درصد در افق‌های سطحی هوتن متغیر است. از لحاظ مواد آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی خاک منطقه گرگان وضعیت مطلوب‌تری دارد به‌طوری‌که کربن آلی از 5/3 درصد در گرگان به کمتر از 5/0 درصد در هوتن و CEC از 3/44 سانتی‌مول بر کیلوگرم در گرگان به کمتر از 7 سانتی‌مول بر کیلوگرم در هوتن می‌رسد. از جمله فرآیندهای بارز خاک‌سازی در منطقه گرگان، حرکت و آب‌شویی کربنات کلسیم درعمق نیم‌رخ خاک و تجمع مواد آلی بیشتر در سطح قابل ذکر می‌باشند.