تاثیر مدیریت‌های زراعی مختلف بر برخی شاخص‌های شیمیایی و بیولوژیکی سلامت خاک

Abstract

سابقه و هدف: سلامت خاک یکی از عوامل تأمین کننده امنیت غذایی و تصمین سلامت عمومی و تسریع کننده دستیابی به اهداف کشاورزی پایدار می‌باشد. مدیریت‌های زراعی مختلف تاثیرات متفاوتی بر شاخص‌های کیفی خاک می‌گذارند.یکی از عوامل موثر بر شاخص‌های سلامت خاک، مدیریت‌های زراعی است. مدیریت‌های زراعی شامل مدیریت بقایا، سیستم تک کشتی و تناوب زراعی است اعمال هر یک از مدیریت‌های زراعی تاثیرات مختلفی بر شاخص‌های کیفیت خاک می‌گذارد. بنابراین این مطالعه با هدف بررسی تاثیر مدیریت های زراعی مختلف بر برخی شاخص های شیمیایی و بیولوژیکی سلامت خاک انجام شد.<br /> مواد و روش‌ها: پژوهش حاضردر مزرعه آزمایشی شماره دو دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. در این تحقیق تاثیرمدیریت‌های زراعی شامل سیستم تک کشتی گندم،تناوب گندم-ماش ومدیریت بقایا بر برخی از شاخص‌های ارزیابی سلامت خاک (پ.هاش، شوری، تنفس میکروبی، مواد آلی، کربن فعال، نیتروژن کل، مقدار قابل دسترس عناصرفسفر، پتاسیم، آهن، روی ومنگنز) مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور سه مزرعه با سابقه مدیریت‌های زراعی مختلف شامل سیستم تک کشتی گندم، تناوب گندم- ماش و مدیریت بقایای گیاهی بررسی شدند. آزمایش درقالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرارصورت گرفت. هم‌چنین آزمون مقایسه میانگین‌ها به روش آزمون چند دامنه‌ای دانکن انجام گرفت.<br /> یافته‌ها: نتایج تجزیه وتحلیل واریانس نشان داد که نوع مدیریت زراعی بر مقدار پ.هاش، شوری خاک، مواد آلی خاک، تنفس میکروبی و کربن فعال خاک ، عناصر کم مصرف و پر مصرف خاک در سطح احتمال 01/0 تاثیر معنی‌دار داشت. نتایج مقایسه میانگین اثر نوع مدیریت زراعی بر پ.هاش و شوری خاک نشان داد که روش مدیریت زراعی تک کشتی منجر به افزایش معنی دار پ.هاش (29/7) و شوری خاک (54/3 دسی‌زیمنس بر متر) شد. کاربرد بقایای گیاهی نسبت به تناوب زراعی و مدیریت تک کشتی باعث افزایش مواد آلی خاک، تنفس میکروبی خاک و کربن فعال خاک شد. هم‌چنین مقادیر این صفات در سیستم تناوب زراعی بیشتر از روش مدیریت تک کشتی بود. بیشترین و کمترین مقدار آهن ، روی و منگنز به ترتیب در مدیریت زراعی بقایا و تک کشتی مشاهده شد. <br /> نتیجه‌گیری: این مطالعه نشان داد که پ.هاش، شوری، تنفس میکروبی، مواد آلی، کربن فعال، نیتروژن کل، مقدار قابل دسترس عناصرفسفر، پتاسیم، آهن، روی ومنگنز می توانند به عنوان شاخص‌های سلامت خاک برای ارزیابی و مقایسه مدیریت‌های مختلف زراعی استفاده شوند. <br /> کاربرد بقایای گیاهی نسبت به تناوب زراعی و مدیریت تک کشتی باعث افزایش میزان مواد آلی خاک، تنفس میکروبی خاک و کربن فعال خاک شد.هم‌چنین مقادیر این ویژگی‌ها در سیستم تناوب زراعی بیشتر از روش مدیریت تک کشتی بود. از آن جایی که بقایای گیاهی منبع غنی از عناصر پرمصرف و کم مصرف هستند، می‌توانند به عنوان منبع مناسبی جایگزین کودهای شیمیایی مورد استفاده شوند. به طور کلی نتایج نشان داد که مدیریت بقایای گیاهی سبب بهبود ویژگی‌های شیمیایی و بیولوژیکی سلامت خاک شد.