تأثیر سطوح مختلف تنش‌خشکی و کود ورمی‌کمپوست بر عملکرد، اجزای عملکرد و آلیسین گیاه سیر

Abstract

سابقه و هدف: سیر‌ (Allium sativum L.) گیاهی چند‌ساله علفی از خانواده Liliaceae بوده که از نظر تولید جهانی در بین گیاهان پیازی پس از پیاز خوراکی رتبه دوم را به خود اختصاص داده است، کمبود منابع آبی دردسترس، صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف آب، درباره این گیاه حساس به خشکی را نیز اجتناب‌ناپذیر نموده است. اصولاً بیشترین عملکرد و کارایی مصرف آب به‌ترتیب در آبیاری‌های کامل و تنش خشکی ملایم به‌دست می‌آید و با کاربرد کودهای آلی از جمله ورمی‌کمپوست، اثرات منفی تنش‌های آبی کاهش می‌یابد، توجه به اهمیت اعمال تنش آبی در برنامه‌ریزی‌های آبیاری از سویی و افزایش میزان ماده موثره گیاهان با اعمال تنش از سویی دیگر، باعث گردید در این تحقیق به بررسی تأثیر سطوح مختلف تنش‌خشکی و کود ورمی‌کمپوست بر عملکرد، اجزای عملکرد و میزان ماده مؤثره آلیسین گیاه دارویی سیر که از نطر تولید، مقام دوم در بین گیاهان پیازی را دارد، پرداخته شد. <br /> مواد و روش‌ها: آزمایش به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربت‌حیدریه در سال زراعی 95-1394 اجرا ‌شد. سطوح مختلف آبیاری شامل 100 (شاهد)، 120، 80 و 60 درصد نیاز آبی به‌عنوان فاکتور اصلی و کود ورمی‌کمپوست در چهار سطح صفر، پنج، 10 و 15 تن در هکتار به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد.<br /> یافته‌‌ها: نتایج نشان داد که اثرات ساده و متقابل تنش خشکی و ورمی‌کمپوست بر ارتفاع بوته، طول برگ، وزن تر و خشک بوته، وزن تر و خشک سوخ، وزن تر و خشک ریشه، سطح برگ، وزن خشک برگ و عملکرد سیر معنی‌دار بود، نتایج نشان می‌دهد با افزایش تنش خشکی ارتفاع بوته، وزن خشک سوخ و سطح برگ کاهش ‌یافته است. مصرف پنج، 10 و 15 تن ورمی‌کمپوست به ترتیب باعث بهبود 25، 18 و 10 درصدی عملکرد سیر در مقایسه با شاهد گردید. بیشترین و کمترین عملکرد سوخ سیر به‌ترتیب در تیمار 100 درصد نیاز آبی و مصرف پنج تن ورمی‌کمپوست در هکتار (با عملکردی برابر با 10170کیلوگرم در هکتار) و تنش60 درصد نیاز آبی و بدون مصرف ورمی‌کمپوست (با عملکردی برابر با 3048/66کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. تنش خشکی سبب کاهش و مصرف کود ورمی‌کمپوست باعث افزایش میزان ماده موثره آلیسین گردید. <br /> نتیجه‌گیری: گیاه سیر حساس به تنش خشکی است و کمبود آب سبب کاهش و کاربرد کود ورمی‌کمپوست، باعث بهبود عملکرد آن می‌گردد. و کاربرد ورمی‌کمپوست ضمن بهبود خصوصیات رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد سیر و کاهش خسارات ناشی از تنش خشکی در فصل تحت کشت، تداوم بهبود عملکرد گیاه در سال‌های بعد و همچنین بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک می-شود.