تعیین غلظت و میزان آلودگی فلزات سنگین در گرد و غبارهای بخشی از استان بوشهر

Abstract

سابقه و هدف: افزایش صنعتی‌شدن و فعالیت‌های انسانی، انتشار آلودگی‌های مختلف در محیط را تشدید می‌کند. آلودگی هوا به علت اثر روی اکوسیستم و سلامت انسان یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی است. فلزات سنگین که از منابع مختلف مانند فعالیت-های صنعتی و کشاورزی وارد محیط می‌شوند خطرات زیست‌محیطی جدی ایجاد مینمایند. برای کاهش تأثیر این فلزات، شناسایی مناطق آلوده حیاتی است. هدف این مطالعه بررسی برخی ویژگی‌های شیمیایی و غلظت عناصر سنگین آهن، روی، سرب، مس، و نیکل در ریزگرد شهرهای بوشهر و عسلویه به‌عنوان مناطق شهری و صنعتی و همچنین ترانسکت (به طول 300 کیلومتر) بین این دو شهر به‌عنوان مناطق غیر‌شهری است. <br />مواد و روش‌ها: تعداد 50 نمونه ریزگرد به ‌صورت خشک از روی برگ‌های درختان نخل جمع‌آوری شد. نمونه‌برداری در شهریور ماه 1391 در 50 نقطه شامل 15 نمونه از منطقه شهری (شهر بوشهر)، 12 نمونه از منطقه صنعتی (شهر عسلویه) و 23 نمونه از ترانسکت بین دو شهر انجام شد. همچنین 50 نمونه خاک سطحی (عمق 10-0 سانتی‌متر) از مجاور همان درختان گرفته شد. سپس غلظت کل آهن، روی، سرب، مس و نیکل نمونه‌های ریزگرد و خاک بعد از هضم به‌وسیله اسید نیتریک شش نرمال (11، 24، 27) توسط دستگاه جذب اتمی تعیین شد. ارتباط بین فلزات سنگین در ریزگرد و منشأ آن‌ها با استفاده از ضرایب همبستگی، روش تجزیه مؤلفه اصلی و تجزیه خوشه‌ای تعیین شد.<br />یافته‌ها: در هر سه منطقه مطالعاتی، میانگین غلظت تمام فلزات سنگین ریزگرد به جز سرب در بوشهر، نسبت به خاک بیشتر بود. غلظت عناصر روی، سرب و مس در مناطق شهری (بوشهر) و صنعتی (عسلویه) نسبت به منطقه غیرشهری (ترانسکت) افزایش معنی‌دار آماری نشان داد. بیشترین غلظت عناصر سنگین مس و سرب در ریزگرد در شهر بوشهر مشاهده شد، اما غلظت عنصر روی در ریزگرد عسلویه ببیشتر از مناطق دیگر بود. براساس تجزیه مؤلفه اصلی، تجزیه خوشه‌ای و ضرایب همبستگی، دو منبع مهم برای غلظت فلزات سنگین در ریزگرد فرونشسته روی برگ‌های نخل تشخیص داده شد. به‌نظر می‌رسد روی، مس و سرب منشأ انسانی دارند، در حالی‌که احتمالاً آهن و نیکل از منابع غیرانسانی ناشی می‌شوند. مقدار فاکتور آلودگی نشان می‌دهد که ریزگرد منطقه صنعتی عسلویه و شهر بوشهر از لحاظ عناصر روی و مس در کلاس آلودگی قابل‌توجه قرار دارند. <br />نتیجه‌گیری: رشد فرآیند صنعتی‌شدن و فعالیت‌های انسانی ورود عناصر سنگین را به اتمسفر استان بوشهر افزایش داده است. بنابراین، رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در منطقه ویژه پارس جنوبی و گسترش حمل‌و‌نقل عمومی در شهر بوشهر جهت کاهش ورود آلاینده‌ها به اتمسفر ضروری است.