تحلیل رسوب‎نمود و حلقه‌های سنجه رسوب رگبار در حوزه آبخیز گلاز اشنویه، آذربایجان غربی

Abstract

بررسی تغییرات زمانی رسوبات معلق در قالب رسوب‌نمودها یک ابزار مهم در تحلیل رفتار رسوبی حوزه‌های آبخیز و طبعاً موفقیت پروژه‌های آبخیزداری محسوب می‌شود. بر همین اساس، این پژوهش با هدف تحلیل رسوب‌نمود و حلقه‌های سنجه مشاهداتی در حوزه آبخیز رودخانه گلاز اشنویه در استان آذربایجان غربی با مساحت 103 کیلومترمربع انجام پذیرفت. به این منظور، مقادیر رسوب معلق و دبی جریان 13 رگبار از پاییز 1390 لغایت پاییز 1391 با فاصله زمانی یک ساعت تهیه و سپس رسوب‌نمود و حلقه‌های سنجه رسوب آن‌ها تحلیل شد. نتایج نشان داد که در 7 مورد از حلقه‌های رسوبی به‌واسطه وقوع زودهنگام اوج رسوب نسبت به روان‌آب (5/0 تا 4 ساعت)، ساعت‌گرد بوده ولی سایر حلقه‌ها دارای الگوهای مختلف بود. بر اساس نتایج، الگوی غالب ساعت‌گرد حلقه‌های سنجه رسوب، به‌دلیل مشارکت دامنه‌های پرشیب مجاور آبراهه اصلی آبخیز بوده است. هم‌چنین الگوی هشت‌شکل و مرکب در تعدادی از سنجه‌های رسوب مشاهده شد که به افزایش غلظت رسوب در شاخه پایین‌رونده رسوب‌نمود و تلاقی منحنی رسوب‌نمود با آب‌نمود در اثر مشارکت تولید رسوب از کاربری‌های کشاورزی دیم پس از کشت پاییزه در دامنه‌های بالادست آبخیز نسبت داده شد. هم‌چنین مشخص شد که 4 مورد از رگبارهای مطالعاتی به‌صورت متوالی اتفاق افتاده‌‌اند که مقادیر وزن کل رسوب معلق حمل شده در رگبار اول آن‌ها به‌ترتیب 5/1، 9/3، 2/10 و 6/4 برابر رگبار دوم بود. بر اساس نتایج، رسوب‌نمود اکثر رگبارها دارای یک اوج ثانویه بود که بر وجود منابع رسوبی و مشارکت تولید رسوب از اراضی کشاورزی در بالادست حوزه آبخیز مورد مطالعه دلالت داشت.