تعارض نقش زنان در خانه و کار: ماهیت و پیامدها

Abstract

با عنایت به افزایش حضور زنان در بازار اشتغال از یک سو و احتمال تعارض نقش آن‌ها در دو حوزة کیّفیت زندگی خانوادگی و کاری، مطالعة حاضر با هدف بررسی میزان، ماهیت و شکل این تعارض و کیّفیت تأثیر آن بر کیّفیت زندگی در دو قلمرو خانواده و کار اجرا شد. روش تحقیق پیمایش بود که در بین 1451 نفر از زنان شهری شاغل (متأهل دارای حداقل یک فرزند) در بخش‌های دولتی (1066 نفر) و خصوصی (385 نفر) در 9 استان کشور و با تلفیقی از روش‌های خوشه‌ای، طبقه‌بندی متناسب و در دسترس انجام شد. یافته‌ها نشان داد زنان شاغل تعارض کمی را در تمام اَشکال شش‌گانة تعارض و همچنین در مقیاس کل تعارض نقش تجربه می‌کنند و توازن نقش‌ها در آن‌ها بالاست. به هر دلیل، تعارض کار-خانواده مبتنی بر فشار، زمان و رفتار به ترتیب شایع‌ترین شکل تعارض در نقش‌های زنان در خانواده و کار هستند. همچنین، از یک طرف تعارض نقش زنان با هر دو حوزة کیّفیت زندگی خانوادگی و کیّفیت زندگی کاری رابطة منفی دارد و از طرف دیگر تأثیر این تعارض نقش بر کیّفیت زندگی کاری بیشتر از کیّفیت زندگی خانوادگی است. به عبارتی، تعارض نقش زنان، بیشتر روی کیّفیت زندگی کاری آن‌ها تأثیر گذاشته است تا کیّفیت زندگی خانوادگی. دلالت یافته‌ها بر آن است که دربارۀ تداخل نقش‌های زنان در خانواده و کار، بیشتر کار موجب اختلال در زندگی آن‌ها می‌شود تا اینکه زندگی در کار اختلال ایجاد کند و از دلایل اصلی این تعارض، الگوی سنّتیِ تقسیم کار جنسیّتی و عدم بلوغ سیاست خانواده در ایران است.