زنان و تجربه ی طرد اجتماعی (مطالعه کیفی زنان خانه دار شهر سنندج)

Abstract

زنان خانه‌دار به اقتضای هویّت‌یابی در چارچوب خانه و خانواده، به مثابۀ هویّت نقشی مسلط، در مقایسه با سایر زنان، بیش‌تر در معرض طرد اجتماعی هستند. پژوهش حاضر در نظر دارد تا به میانجی تجربۀ زیستۀ زنان از خانه‌داری، به واکاوی و شناسایی زمینه‌ها، عرصه‌ها، تعاملات و پیامدهای طرد اجتماعی زنان خانه‌دار اقدام کند. پژوهش حاضر با رویکرد کیّفی و روش نظریۀ زمینه‏ای میان زنان خانه‌دار سنندجی انجام شد. برای انتخاب نمونه‏ها از روش نمونه‏گیری هدفمند و حداکثر تنوع و برای گردآوری داده‏ها از مصاحبۀ نیمه‌ساخت‌یافته استفاده شد. در نمونۀ پژوهش، 29 نفر از زنان خانه‌دار22-46 سال سنندجی مشارکت داشتند. نتایج پژوهش بیان‌کنندۀ آن بود که زمینه‌هایی چون کلیشه‌های جنسیّتی و شئ‌واره شدن خانه‌داری در طرد اجتماعی زنان خانه‌دار نقش دارند. در این میان، روزمرگی و یکنواختی خانه‌داری به‏مثابۀ زمینۀ تسهیل‏گر و دوقطبی شدن فضای خانواده، و تقلیل هویّت به‏منزله شرایط مداخله‏گر عمل کرده‏اند. بازسازی معنایی تجربه و درک زنان خانه‌دار از خانه‌داری، بر زوال حریم شخصی و آزادی‌های فردی، مراقبت و کنترل بیرونی، و تزئینی شدن عرصه‌های تصمیم‌گیری دلالت دارد. در مواجهه با شرایط پیش‌رو، زنان خانه‌دار به راهبردهایی چون گذشته‌نگری انتقادی، انطباق، مجازی‌شدن ارتباطات، اقدام به رشد شخصی روی آورده بودند. بر ‏اساس مطالعة حاضر، تجربۀ خانه‌داری برای زنان خانه‌دار، اختلال رابطه‌ای، نارضایتی، یأس اجتماعی، انزوای اجتماعی و سلب قدرت در پی داشته است. مقولۀ هسته نیز بر تعلیق هویّت دلالت دارد که ناظر بر طرد ذهنی (وجه فردی و تجربۀ زیستۀ زنان خانه‌دار) و طرد عینی (وجه ساختاری طرد اجتماعی) است