بی بی منجّمه، بیجة منجّمه و نهانی هروی

Abstract

<strong>بی‌بی منجّمه سمنانی، بانوی نامدار و ستاره شناس ایرانی در قرن ششم از اهالی نیشابور، دختر کمال‌ الدّین سمنانی رئیس فرقة شافعیّة نیشابور و منجّم‌باشی سلطان محمّد خوارزمشاه بود. او به دلیل مهارت در علم نجوم، در دربار سلطان جلال الدّین خوارزمشاه و علاءالدّین کیقباد از جایگاه ویژه‌ای برخوردار شد. </strong><br /> <strong>بیجة منجّمه، از زنان شاعر، منجّم و ادیب اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجرى است. وی به ماه کرمان شهرت داشت. معاصر با مولانا عبد الرّحمن جامی، امیر علیشیر نوایی و سلطان حسین بایقرا(875 -912 ق) بود. بیجه با مولانا جامی مطایبات و مهاجات داشت.</strong><br /> <strong>بعضی از مورّخان بی بی منجّمه سمنانی را بی بی منجّمه نیشابوری ثبت کرده‌اند، در حالی‌که نام وی در میان مشاهیر سمنان به چشم می‌خورد. بعضی از تذکره‌ها نیز به لحاظ شباهت اسمی بیجة منجّمه را همان بی بی منجّمه خوانده‌اند؛ به این دلیل که بیجه را مخفّف و تصغیر شدة بی بی می‌دانند؛ نیز بیجة منجّمه را نهانی هروی از زنان شاعر قرن یازدهم هجری به شمار آورده، تخلّص بیجه(ماه) را به نهانی داده‌اند. در این مقاله تلاش برآن است تا پس از معرفی بیجه، پرده از ابهامات گوناگون در بارة این شخصیّت تاریخی- ادبی برداشته شود</strong>