بررسی گستره کارآیی اخبار علاجیّه ترجیحیّه

Abstract

<strong>تعارض ادله، در شمار مسائل اساسی اصول فقه و علم الحدیث است. تعارض گاه غیر مستقر بوده و از رهگذر جمع عرفی بین ادله برطرف می­گردد. گاهی نیز تعارض مستقر و پایدار بوده و جمع عرفی امکان‌­پذیر نیست. در فرض استقرار، دو دلیل یا از ناحیه سند، دلالت و جهت صدور برابرند و یا یکی نسبت به دیگری، رجحان دارد. «اخبار علاجیّه» با بیان راهکارهایی درصدد رفع تعارض مستقر میان روایات برآمده و در فرض تعادل متعارضین، حکم به تساقط همه یا تخییر بین آنها نموده و در فرض همتا نبودن ادله، دو گزینه تخییر یا ترجیح را پیش روی مخاطب نهاده است. اخبار علاجیّه با مضمون ترجیح یک طرف، بی­شک دو روایت متعارض با نسبت تباین کلی را ­دربرمی­گیرد. ­حال آیا می­توان با توجه به راه­کارهای ترجیح، تعارض میان دو روایت با نسبت تباین جزیی را نیز رفع نمود؟ و آیا امکان تعدی از مرجحات منصوص به ­مزیت­های غیر منصوص وجود دارد؟ همچنین آیا می­توان از «دو حدیث متخالف»، به ­عنوان موضوع مذکور در اخبار علاجیّه، به موضوعی دیگر همچون قرائات متعارض تعدی کرد؟ این نوشتار با توجه به دو مسلک موجود پیرامون ترجیح یعنی تعبدی و عقلایی‌بودن آن، پاسخگوی پرسش</strong><strong>­</strong><strong>های فوق است. بنا بر مسلک اول، تعدی از مرجحات منصوص مشکل می‌نماید تا چه رسد به تعدی از «روایات متخالف»</strong><strong>به عنوان موضوع مذکور در اخبار علاجیّه به دیگر موضوعات همچون «اختلاف قرائات» درحالی‌که طرفداران مسلک عقلایی‌بودن، در رفع تعارض میان مطلق طرق و امارات، مبسوط­الید بوده و توان اخذ طرف دارای مزیّت و طرح جانب دیگر را دارند.</strong><br /> <strong> </strong>