اخلاق گفتگو در قرآن و حدیث؛ با تأکید بر مناظره‌های امام رضا(ع)

Abstract

<strong><em><span style="text-decoration: underline;">هدف:</span></em></strong> دوران امامت امام رضا(ع)، دورۀ طلایی گفتگو و مناظره و اثبات برتری آموزه‌های قرآنی- اسلامی، به ویژه اسلام شیعی و دکترین امامت و نیاز دین به حجت و واسطۀ زنده و روزآمد میان خلق و خالق است و مناظره‌های رضوی(ع) آوردگاه عرضۀ فکر اهل بیت(ع) از اسلام است. این پژوهش پس از ارائۀ معیار مراء حق و باطل از دید آیات و روایات، مهم‌ترین مناظره‌های بین‌الادیانی و بین‌المذاهبی رضوی(ع) را که در ضمن هشت مجلس به نقل شیخ صدوق(ره) در کتاب «عیون أخبار الرضا» تجلّی یافته، با هدف کشف اخلاق مناظره و انحصاراً با رویکرد تأکید بر ترک مراء و مجادلۀ مذموم در طول مناظره با حریف و با تأکید ویژه بر گریز از توهین به رقیب، که از سخت‌ترین مصادیق رعایت اخلاق به صورت عملی است، مطالعه کرده است. <strong><em><span style="text-decoration: underline;">روش:</span></em></strong> شیوۀ گردآوری داده‌ها در این پژوهش، کتابخانه‌ای است؛ در نحوۀ استناد داده‌ها، از شیوۀ اسنادی پیروی می‌کند و در تجزیه و تحلیل مطالب، روش آن تحلیل محتوایی از نوع توصیفی- تحلیلی است. <strong><em><span style="text-decoration: underline;">یافته‌ها:</span></em></strong> در دو مناظرۀ مهم بین‌الادیانی و بین‌المذاهبی امام رضا(ع)، 17 مورد که از ظاهر آنها توهین به رقیب استفاده می‌شود، قابل پیگیری است. <strong><em><span style="text-decoration: underline;">نتیجه‌گیری:</span></em></strong> این پژوهش نشان داد که هیچ یک از 17 مورد که به ظاهر کژرفتاری‌هایی از جمله: نسبت جهل و نادانی و نافهمی به مخاطب؛ نسبت غلط به مخاطب؛ نسبت وسواس فکری به مخاطب؛ نسبت مشابهت با یهود به مخاطب؛ نسبت ویل و ویح به مخاطب؛ خندیدن به مخاطب و ... را شامل می‌شود، عمل ضد اخلاقی و بر خلاف ادب اسلامی نیست.