اهمیت ترجمه در مستنداتِ زبان‌های ایرانی باستان

Abstract

در این مقاله به بررسی اهمیت ترجمه بر اساس مستندات موجود از زبان‌های ایرانی در سه دورۀ تاریخی ایرانِ باستان شامل هخامنشی، اشکانی و ساسانی پرداخته شده است. یافته‌‌ها نشان می‌‌دهد که گستردگی جغرافیایی هر کدام از این سه فرمانروایی ایرانی و تنوع و تکثر جمعیت‌‌های انسانی با زبان‌ها، آداب و رسوم، و روابط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی متفاوت؛ ضرورت استفاده از ترجمۀ شفاهی و مکتوب را در میان مردم اجتناب‌‌ناپذیر ساخته بود. مستندات موجود و مباحث تاریخیِ پیرامون آنها، حاکی از آن است که غالبِ این ترجمه‌‌ها از نوعِ فرمان‌‌های شاهان، متون مذهبی، متون علمی، معاملات اقتصادی، و اسنادخانوادگی بود که هر کدام در جای خود هدف یا ضرورتی را در پی داشت، آن چنانکه بخشی ازاقدامات شاهان ساسانی مانند شاپور اول، شاپور دوم و خسرو انوشیروان را دراین خصوص، می‌‌توان به نام <em>نهضت ترجمه</em> تعبیر کرد. بررسیِ این ترجمه‌‌ها نشان می‌‌دهدکه چندین زبان با درجۀ اهمیت متفاوت به صورت همزمان در این امپراتوری‌‌ها رواج داشته است. حاصل این مقاله می‌‌تواند امروز به علومی مانند تاریخ، تاریخِ علم، باستان‌‌شناسی، زبان‌‌شناسیِ تاریخی، ایران‌‌شناسی، و فرهنگ و ادبیاتِ ایرانی کمک کند.