ارزیابی تطبیقی استمرار مبانی قانون اساسی در نظام‌های حقوقی ایران، فرانسه و آمریکا

Abstract

قانون اساسی همانند سایر قوانین، امکان تغییر و ظهور مجدد را ـ هر چند با تشریفات متفاوت ـ دارد و امری ثابت و دائمی نمی‌باشد. مسئله اساسی این است که آیا مفاهیم و مبانی مقرر در قانون اساسی هم با سقوط رژیم موجود و استقرار رژیم جدید به‌کلی و به‌طور مطلق از بین می‌روند و مفاهیم و مبانی جدیدی به‌وجود می‌آیند یا اینکه این جایگزینی مفاهیم حالت نسبی دارد؟ مطالعه تغییرات قوانین اساسی و استمرار مبانی بنیادین در دوره‌های مختلف در قانون اساسی آمریکا که در عمل با تغییر رژیم روبرو نبوده اما تحت تأثیر جریانات دوره‌ای بوده است و نیز قانون اساسی فرانسه که بیشترین تغییرات را گذرانده و همچنین قانون اساسی ایران که مفهومی جدید نسبت به دو کشور پیشین می‌باشد، ما را به این مهم سوق‌ می‌دهد که کدامین مفاهیم و مبانی بنیادین از گزند حوادث سیاسی، تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و بسیاری از جریانات دوره‌ای و ایدئولوژی‌ها و دیدگاه‌های فلاسفه حقوق و... به‌دور مانده و بر اساسنامه یک کشور ریشه دوانیده‌اند. اهمیت این مطالعه مبتنی بر توجه به مسئله استمرار قانون اساسی و نهادهای سیاسی، دقت در مسئله بازنگری قانون اساسی و تمایز بین مسائل شکلی و ماهوی در قانون اساسی، می‌باشد. همچین این مقاله به‌دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که استمرار اصول قانون اساسی با چه مبنای حقوقی قابل توجیه است؟ فرضیه مطرح‌شده نیز بر پایه این اعتقاد است که استمرار قانون اساسی با تکیه بر خرد سیاسی و تجربه حکمرانی ملت‌ها توجیه‌پذیر می‌شود. به‌نظر می‌رسد که نظام انعطاف‌پذیر ایالات متحده آمریکا، استمرار قانون اساسی را نسبت به نظام انعطاف‌ناپذیر ایران و فرانسه کامل‌تر تضمین می‌کند.