بررسی و تحلیل عنصر زمان در شعر أنسی الحاج (با تکیه بر دیوان لن)

Abstract

عنصرزمان، یکی از ارکان مهم شعر معاصر است که در دو بعد درونی و بیرونی قابل بررسی است؛ البته بعد درونی آن در ادبیات و شعر نمود برجسته‌تری یافته، به طوری‌که شاعر آن را محملی برای بیان تجربیات فردی و اجتماعی خود قرار می‌دهد. از جمله‌ شاعرانی که به عنصر زمان توجه داشته و این عنصر به یک از مولفه‌ اساسی در شعر او بدل گشته، أنسی الحاج است؛ وی علی‌رغم اینکه بعنوان طلایه‌دار شعر سپید عربی و از مهم‌ترین شاعران صاحب سبک و تأثیرگذار در عرصه شعر معاصر عربی شناخته می‌شود‌‌، اما در پژوهش‌ها‌‌ی ادبی ایران کمتر مورد توجه قرار گرفته است، از این‌رو، و با توجه به اینکه شناخت رویکرد شاعر نسبت به زمان نقش بسزایی در رمزگشایی شعر او دارد، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی عنصر زمان در دیوان «لن» می‌پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که زمان در شعر أنسی الحاج متاثر از گرایشات سورئالیستی او، و از حضور فعالی برخوردار است و بیش از آنکه به معنای زمان واقعی و خارجی باشد، بر زمان رویایی، ذهنی و درونی دلالت دارد. فعل مضارع که به نوعی دال بر پویایی و استمرار سیالیت است، در این دیوان بیشتر مورد استفاده قرار گرفته و در موارد بسیاری هم مرز گذشته، حال و آینده را در هم شکسته و به نوعی بر لازمانی دلالت دارد. پر بسامدترین ظرف زمانی در دیوان «لن» واژه «لیل» است، که در محورهایی همچون انسان‌وارگی، هنجارشکنی، تبلور محبوب در شب، و اتحاد زمانی شاعر با شب مورد بررسی قرار می‌گیرد.