تحلیل شیوه های روایت گفته های داستانی در رمان "اهل الحمیدیة" نجیب کیلانی

Abstract

روایت، یک اثر ادبی دارای راوی، متن و خواننده است. از طریق راوی، متنِ روایت؛ شاملِ حوادث، گفته ها و افکار شخصیت‌ها به خواننده منتقل‌ می‌شود. به چگونگی انتقال این گفته‌ها توسط راوی، « شیوه‌های روایت گفته‌های داستانی » گفته‌ می‌شود. رمان «اهل‌الحمیدیة» از آخرین آثار نجیب کیلانی نویسندة معاصر و مسلمان مصری(1995-1931) است. در این اثر رئالیستی، کیلانی توانسته فضای سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه مصر را به خوبی نشان دهد و مشکلات موجود در دانشگاه‌ها و فشار روانی ناشی از این شرایط سخت را که بر قهرمان داستان وارد‌شده، با استفاده از شیوه‌های روایت گفتار ترسیم نماید. چگونگی بازنمایی ابعاد شخصیت‌ها و حوادث گوناگون رمان «اهلالحمیدیة» در گفته‌های مختلف روایی، به‌ عنوان مسأله تحقیق حاضر مطرح است. در این پژوهش به تحلیل گفته‌های داستانی بر اساس شیوه‌های پنج‌گانه روایت (مستقیم، غیر‌مستقیم، آزاد مستقیم، آزاد غیر‌مستقیم و گزارش روایتی) پرداخته شده‌است. هدف از انجام این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده‌، تعیین میزان استفادة کیلانی از هر یک از این شیوه‌ها در موقعیت‌های مختلف می‌باشد. بکارگیری هریک از شیوه‌های یادشده نیز بمنظور تبیین هدف خاصی بوده‌است. نتایج بدست آمده نشان می‌دهد که دو شیوة مستقیم و گزارش‌ روایتی به دلیل رئالیستی‌ بودن داستان و استفاده از زاویه دید دانای کل، بیشترین بسامد را داشته‌اند. بکارگیری گزارش روایتی غالبا در مواردی همچون رعایت ایجاز و خودداری از شرح جزئیات حوادث بوده و گفته مستقیم نیز بیشتر در تبیین بعد روانی و شناختی شخصیت‌ها و ترسیم احساسات درونی آن‌ها در برخورد با واقعیت‌های جامعه به کار رفته‌است.