شگردهای ذهنی و زبانی در غم‌سروده‌های قیصر

Abstract

<span lang="FA" dir="RTL">اندوه‌زدگی در عین پختگی و اثرگذاری، از ویژگی‌های برجستۀ شعر قیصر امین‌پور است و گونه‌های اندوه فردی، اجتماعی و فلسفی، پایه و بن‌مایۀ بیشینۀ شعرهای او شده است. مسئله اصلی این جستار، واکاوی مهم‌ترین شیوه‌‌ها و شگردهای ذهنی و زبانی‌ای است که قیصر برای بیان تجربیات عاطفی اندوهبار و حسرت‌آمیز خود به کار بسته‌ است. در پژوهش حاضر، به روشی توصیفی‌تحلیلی، اندوه‌سروده‌های این شاعر، از حیث کاربست ابزارها و تمهیدات ذهنی و زبانی بررسی می‌گردد. نتیجه اینکه ساختار ذهنی اغلب سروده‌‌های قیصر بر پایه ایماژهای تیره و اندوه‌زده شکل گرفته است و شاعر با استفاده از این تصاویر سعی در القای تجربیات تلخ عاطفی خود داشته است. این شیوه در ساختار و اجزا و ارکان تشبیهات، استعاره‌ها، کنایات، تلمیحات و نمادها تأثیر و نمود آشکاری دارد؛ به طوری که گاه تابلویی از صحنه‌های تلخ و تیره در یک بند و حتّی یک سطر شعر دیده می‌شود. ازنظر موسیقیایی و زبانی نیز شاعر در اندوه‌سرود‌ه‌هایش به وزن‌ها و هجاهای سنگین توجّه خاصی نشان داده و با استفاده از واج‌آرایی مکرر با مصوت‌های بلند، موسیقی و حتی حال و هوای عاطفی شعر را به سمت فضاهای تیره و اندوهناک سوق داده است. دایرۀ واژگانی و ترکیب‌سازی‌های او نیز غالباً در حیطۀ کلمات و ترکیباتی است که اندوه را به ذهن متبادر می‌کنند.</span>