واکاوی ساختاری و زیباشناختی نفثه‌المصدور

Abstract

ساختارگرایی، مطالعة دقیق یک اثر و کشف چارچوب حاکم بر آن است که هدف از آن، یافتن واحدهای یک اثر و کشف ارتباط بین آن‌هاست. ساختارگرایان تمام پدیده‌ها و رخدادهای عالم را دارای ساختارهای مشخص‌ می‌دانند و بر همین اساس به بررسی این ساختارها و اجزای تشکیل‌دهندة آن‌ها و ارتباط این اجزاء با یکدیگر‌ می‌پردازند. در ادبیات، ساختارگرایی عبارت از تحقیق در ساختارهای آثار ادبی و شناخت انواع این آثار است. این تحقیق هم دربارة ادبیات به عنوان یک کل و هم یک نوع ادبی و سرانجام یک اثر ادبی‌ می‌تواند باشد. امروزه با گسترش مباحث جدید ادبی و انطباق علمی آن با متون کهن و جدید، کشف روابط اجزاء، عناصر و تحلیل ساختارگرایانة یک اثر ادبی بر اهمیت آن افزوده و تحلیل اندیشه‌های خالق آن را عینی‌تر و ملموس‌تر ساخته است. در زمره نمونه‌های منثور و در خور تعمّق متون دیریاب ادب فارسی، <em>نفثه‌‌المصدور</em> زیدری نسوی منشی دربار سلطان جلال‌‌الدین منکبرنی، آخرین پادشاه سلسله خوارزمشاهیان است. این کتاب سوای اهمیّت تاریخی به دلیل صحنه‌پردازی‌های دقیق مؤلف در باب حملة خانمان‌سوز مغول و شیوة روایی حوادث جانکاه آن که به شیوة نقل داستان‌های نوین ماننده است، اثری متفاوت و ارزشمند و از منظر عناصر متشکلة یک داستان قابل‌تحلیل با الگوهای ساختارگرایی است. پژوهش حاضر درصدد است ضمن ترسیم ابعاد زیباشناختی و موسیقی سیّال <em>نفثه‌المصدور </em>به عنوان یک اثر متکلّف اما پرمعنا، به واکاوی ساختاری آن بپردازد.