موسیقی کناری در رباعیات مولانا

Abstract

یکی از عوامل موسیقی­ بخش در شعر، موسیقی کناری است که مهم­ترین جلوه­های آن قافیه و ردیف است. مولانا در کاربرد قافیه و ردیف در رباعی­های خود شگفتی­های زیادی از خود نشان داده است. درواقع وی به بار فونتیکی یا موسیقی کناری می­اندیشیده است. از این­رو گاه در ساختار کاملاً طبیعی و بی­تکلّف برای تأکید و تکمیل وزن یا غنای موسیقایی کلام قافیه و ردیف را در رباعیات خود تکرار می­کند یا آن را در مصراع سوم نیز لازم می­شمرد و برعکس، گاه از آن صرف­نظر کرده، به گونه­ای ماهرانه ردیف را جانشین آن می­سازد و با به­ کارگیری ردیف­های بلند و درآمیختن قافیه و ردیف با یکدیگر و شیوه‌های خلّاق دیگر در قالب موسیقی کناری شعر، به­ویژه رباعی شوریده­حالی و هیجانات عاطفی خود را از این طریق به خواننده انتقال می­دهد. در این جستار، تمام این ابتکارات مولانا در به­کارگیری ردیف در رباعی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.