بررسی موسیقی‏ بیرونی و کناری در غزلیات قصاید ظهیر‏فاریابی

Abstract

ظهیر‏فاریابی یکی از نام‏آوران عرصه شعر فارسی به‏ خصوص غزل است. او نقش عمده‏ای در شکل‏ گیری، تحول و اعتلای غزل فارسی داشت ‏است. این مقاله، بر اساس نرم افزار آماری SPSS و با استفاده از آزمون‏ های آماری همچون Anova به دنبال این پرسش است که مهم ترین جلوه‏ های موسیقی (بیرونی و کناری) در غزل‏ های ظهیر چگونه به‏ کار‏ رفته‏ اند و مهم‏ ترین عوامل تحول و اعتلای غزل او کدام‌اند و از مقایسه این موضوع با قصاید او چه نتایجی به دست می‏آید. از بررسی انجام‏شده، به این نتایج می‏ رسیم که گرچه قصاید وی نسبت به غزل‏ها از نظر وزن متنوع ‏تر است، در مجموع اشعار او از نظر وزن چندان متنوع نیستند. با این حال، ظهیر سعی ‏کرده از به کار بردن اوزان کم‏ کاربرد و نامطبوع بپرهیزد. در زمینه‏ موسیقی‏ کناری نیز به دلیل استفاده از مصوت ‏بلند، کلمات قافیه در غزل‏ها و قصاید او از گوش‏ نوازی خاصی برخوردار ‏است. ظهیر توجه خاصی نیز به آوردن ردیف در غزل و قصیده دارد، اگر‏چه ردیف‏های او نیز خالی از تنوع و گوناگونی قابل‌توجه است، بسامد بالای قصاید و غزلیات مردّف در اشعار او بیانگر علاقه وی به این امر است. مباحث یادشده هریک به گونه ‏ای در تحول و اعتلای غزل او نقش داشته‌اند.