سبک مرثیه های خاقانی

Abstract

مرثیه بر اشعاری اطلاق می‌شود که در ماتم گذشتگان سروده شده باشد. از لحاظ نوع ادبی، مرثیه را جزء اشعار غنایی به حساب می‌آورند. مرثیه ممکن است در هر قالبی سروده شده باشد؛ اما قالب قصیده پرکاربردترین قالب برای سرودن مرثیه است. خاقانی علاوه بر اینکه در سرودن مدح، هجو، حبسیه و هجو تبحّر فراوانی داشته، در سرودن مرثیه هم، توانایی خود را به اثبات رسانده است. مرثیه های خاقانی، اغلب در قالب قصیده و در بحر رمل سروده شده است. خاقانی به تناسب فرد متوفّی، برای هر کدام از مرثیه های خود، لحن و سبک خاصی بکار می برد. مرثیه‌هایی که در رثای رجال حکومتی و مذهبی است، عمدتاً، با ذکر مقدمه‌ای در ناپایداری جهان و بی وفایی روزگار شروع می‌شود. خاقانی بعضی از مراثی را با ذکر مقدمه‌ای در احوال ناگوار و داغدار خود آغاز می‌کند؛ این مورد، غالباً در اشعاری که شاعر در رثای همسر خود سروده، نمود پیدا می‌کند. شاعر در رثای فرزند خود با دعوت از همه به گریستن، آنها را به همدلی فرا می‌خواند. همچنین متناسب با شخص متوفّی از صفات و تشبیهات متناسب او استفاده می‌کند.