مفهوم دوگانه ترکیب اصطلاحی «از بُنِ دندان»
(ندگان)پدیدآور
ایرانی, محمّدنوع مدرک
Textمقاله پژوهشی
زبان مدرک
فارسیچکیده
در بیشتر فرهنگهای فارسی؛ اعمّ از فرهنگهای عمومی یا فرهنگ لغات و تعبیرات خاصّ یک اثر یا واژگان و اصطلاحات یک شاعر و نویسنده حتّی در شرحهایی که بر برخی از متون کهن نظم و نثر نوشته شده، ترکیب کنایی «از بن دندان» را به معنی «از صمیم دل، از دل و جان، و از روی میل و رغبت» معنی کردهاند؛ یعنی در حقیقت تنها به یک وجه از معنای آن توجّه داشتهاند. از آنجا که این مفهوم با توجّه به بافت جمله و انسجام معنایی در برخی بیتها و عبارتهای شرح شده، درست به نظر نمیرسید، به بررسی و استخراج نمونههایی مختلف از متون نظم و نثر کهن پرداخته شد. نتیجه حاصلشده از این پژوهش تبیین میکند که باید ترکیب کنایی مزبور را در عداد «اضداد» زبان فارسی به شمار آورد؛ زیرا در شاهد مثالها و نمونههای گردآوری شده برخلاف معنای غالب و رایج این ترکیب ـ با مفهومی متضاد مواجه میشویم که از دید فرهنگ نویسان و شارحان متون پنهان مانده است. در این کاربرد معنایی دوگانه، ترکیب کنایی «از بن دندان» به مفهوم «انجام کاری از روی اضطرار و ناچاری یا از سر طوع و تسلیم» به کار رفته است. این ترکیب از دید دستوری در حُکم قیدواره یا متمّم قیدی و گروه حرف اضافهای است
کلید واژگان
از بن دنداناشتقاق
ترکیبسازی
ترکیب کنایی
اضداد
قیدواره
متون نظم کهن
متون نثر کهن
شماره نشریه
1تاریخ نشر
2012-03-201391-01-01
ناشر
دانشگاه اصفهانUniversity of Isfahan
سازمان پدید آورنده
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی کرمانشاهشاپا
2008802723223448