موضع‌گیری‌های سیاسی خوانین تالش با حکومت روسیه در دورة قاجار تا عهدنامه ترکمانچای

Abstract

تالش یکی از مناطق استراتژیک ایران، واقع در غرب دریای خزر، در تعیین مرزهای سیاسی به جهت موقعیت خاص خود بسیار تاثیر گذار بوده است. همزمان با انقراض صفویان بیشتر زمین داران تالش برای حفظ منافع خود، به دولت روسیه گرویدند. پس از نادرشاه افشار، زمینة مناسبی برای تشکیل خانات مستقل و نیمه‌مستقل فراهم شد و در دورة کریم‌خان زند به دلیل آرامش حاصل در مرزها، خوانین روابط ناپایداری با روس‌ها داشتند. در دورة قاجار و به خصوص هم‌زمان با انعقاد عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای که منجر به تقسیم منطقه تالش شد، موضع خوانین نسبت به روسیه جلوة بیشتری یافت؛ اما دلیل حضور روزافزون روس‌ها در منطقه و روی‌گردانی خوانین تالش از دولت ایران در مناقشات سیاسی میان ایران و روسیه را در چه عواملی می‌توان یافت؟ توجه به میزان قدرت، تسلط و نظارت حکومت وقت ایران در تالش از یک سو و سیاست توسعه‌طلبانه پطرکبیر از سوی دیگر موجب توجه بیش از پیش روس‌ها به خوانین تالش شد. بر اساس یافته‌های حاصل از پژوهش حاضر، این تغییر موضع، متأثر از شرایط توسعه استعمار در جهان، حس استقلال‌طلبی خوانین و نداشتن حامیان نظامی و سیاسی از طرف دولت ایران بوده است. مقاله حاضر درصدد بررسی رفتارهای سیاسی خوانین تالش در دوره قاجار در پی جنگ‌های ایران و روسیه و تأثیر آن بر نتایج جنگ با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی است<strong>.</strong>