شورش‌های فارس در دورة نادرشاه: زمینه‌ها، بسترها و پیامدها

Abstract

سرزمین فارس در طول تاریخ یکی مهم­ترین بخش­های سرزمین ایران بوده است. این منطقه در دورة نادرشاه یکی از مناطق حادثه­خیز بود که به کرات در آن شورش­هایی به‌وقوع پیوست که زمینه­های متعددی موجب بروز و ظهور آنها بوده­اند. این شورش­ها سبب گردید تا نادر مجبور شود در آنجا دست به عملیات نظامی بزند و هراز چندگاهی تغییراتی در ساختار سیاسی آن ایجاد کند. از میان شورش‌های شیخ احمدمدنی، محمدخان بلوچ، محمدتقی‌خان، میرزاباقر کلانتر لار، غنی­خان ‌اهمّیت بسیاری هستند. پرسش اصلی آن است که چرا این شورش‌ها رخ دادند؟ چه عواملی زمینه­ساز بروز آنها بودند؟ پیامد آنها چه بود؟ این مقاله با بررسی اسناد و مدارک موجود و بازخوانی دوباره آنها به روش تحلیلی در صدد است تا نگاهی تازه به این مقوله بیندازد. این پژوهش حاکم جهرم و قلیچ­خان سردار بندرعباس، سه شورش نخست حائز نشان داد که ورای عوامل ظاهری چون ظلم و تعدی کارگزاران مالی نادر و حضور نیروهای غیربومی، وجود عناصر قدرتمند شهری و زمینداران ثروتمند موجد و زمینه­ساز اصلی این سه شورش بودند.