تعاملات و تقابلات اقوام گیل و دیلم با دولت ساسانی (224-651م)

Abstract

با وجود اینکه گیلانیان و دیلمیان به عنوان یکی از مهم‌ترین اقوام ساکن مناطق جلگه­ای و کوهستانی جنوب دریای کاسپین در آغاز حکومت ساسانیان با سرسختی حاضر به اطاعت از آنان شدند، اما در طول دوران حکومت ساسانیان، مناسباتشان با فراز و فرودهایی همراه بوده است. فرضیۀ مقاله پیش­رو این است که ساسانیان با توجه به نیروی جنگی دیلمیان، سعی داشتند از مهارت این اقوام در جنگ­های خود با رومیان و سایر مخالفان و دشمنان­شان سود جویند؛ اما با وجود وابستگی نظامی به این اقوام، آنان در برنامه­های خود تلاش داشتند سرزمین گیلان و دیلم به­عنوان بخشی از شاهنشاهی ساسانی باقی بماند. هدف پژوهش حاضر،تجزیه و تحلیل دلایل همگرایی و واگرایی دیلمیان و گیلانیان با ساسانیان در مناسبات سیاسی و نبردهای آنان بوده است. روش پژوهش مطالعة حاضر با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر داده­های کتابخانه­ای است.نگارندگان در مناسبات ساسانیان با اقوام گیل و دیلم درصدد پاسخ دادن به این پرسش­اند که با توجه به اهمّیتی که دیلمیان و گیلانیان در ساختار سیاسی و نظامی عصر ساسانی داشتند، ساسانیان چه سیاستی در برابر دیلمیان و گیلانیان اتخاذ نمودند؟ نتیجۀ این پژوهش نشان می­دهد که ساسانیان، دیلمیان را به چشم جنگجویانی­ می­دیدند که تسلط و به­کارگیری آنان در ساختار نظامی­شان موجب تقویت توان نظامی و برتری آنان می­شد.