بررسی صوت‌شناختی شیوة تولید همخوان ملازی /G/در زبان فارسی معیار

Abstract

در بسیاری از منابع آواشناسی زبان فارسی، بر سر شیوۀ تولید همخوان ملازی /G/ در فارسی معیار اتفاق نظر وجود ندارد. در این مقاله، به بررسی صوت­شناختی شیوة تولید این همخوان در زبان فارسی محاوره­ای معیار، در بافت­های آوایی میان­واکه­ای، آغازی، پایانی و در خوشة همخوانی پرداخته شد و نمونه­های گفتاری ده گویشور بومی فارسی معیار (پنج زن و پنج مرد) از طبقهْ تحصیل­کرده، بدون آشنایی با زبان­شناسی و در محدودهْ سنی 20-30 سال، از طریق نرم­افزار پرت ضبط و تحلیل شد. طبق نتایج تحلیل­ها، سه گونۀ انسدادی واک­دار [G]، ناسوده [ʁ] و سایشی واک­دار [γ] به عنوان واج­گونه­های اصلی شیوۀ تولید این واج شناسایی شدند که این واج­گونه­ها در اکثر بافت­ها در تناوب آزاد با یکدیگر قرار می­گیرند. از طرفی، آوای سایشی بی­واک [x] نیز در گفتار محاوره­ای برخی گویشوران، در واژه­های خاصی، به ­صورت گونه­ای از این واج در تناوب آزاد با گونه­های دیگر قرار می­گیرد. شواهد آماری نشان می­دهد که گونۀ انسدادی واک­دار [G] در بافت­های مذکور دارای تظاهر آوایی و تنوع بافتی بیشتری در مقایسه با سایر واج­گونه­های این همخوان بوده و لذا گونۀ غالب واجی و نمایندۀ این همخوان در فارسی معیار، گونۀ انسدادی واک­دار /G/ می­باشد.