از واژه‌گزینی تا ترادف

Abstract

ترادف یا هم‌معنایی در زبان امری طبیعی است و عوامل مختلفی باعث ایجاد و گسترش آن می‌شود که می‌توان به قرض‌گیری، تطور معنایی واژگان و تنوع گونه‌های جغرافیایی و سبکی اشاره کرد. در این جستار به بررسی یکی از عوامل جدید گسترش ترادف در فارسی معاصر یعنی واژه‌گزینی در برابر لغات بیگانه خواهیم پرداخت. این نوع ترادف زمانی پدید می‌آید که در برابر کلمات خارجی واژه‌های فارسی ساخته می‌شود. در بسیاری از موارد، واژه‌های ساخته شده به طور نسبی رواج می‌یابند، اما لغات متناظر بیگانه نیز در کنار آن‌ها به حیات خود ادامه می‌دهند. در این نوشتار ضمن بررسی عوامل پدید آمدن چنین وضعیتی به معایب و فواید آن اشاره خواهد شد.داده های این تحقیق از برنامه های مختلف صدا و سیما ،مطبوعات، کتاب های درسی و حتی گفتگوهای روزمره جمع آوری شده اند و هر جا لغات بیگانه در کنار معادل های فارسی ظاهر شده اند، مورد تحلیل قرار گرفته اند. در پایان به این نتیجه می‌رسیم که این نوع ترادف در مرحلة گذار امری اجتناب‌ناپذیر بوده و در راه تثبیت واژه‌های ساخته شده، یک قدم به پیش محسوب می‌گردد. همچنین نشان داده خواهد شد که هرچه سبک رسمی‌تر باشد میزان استفاده از لغات فارسی بیش‌تر است.