رشد ابزارهای انسجام دستوری در گفتمان نوشتاری دانش‌آموزان فارسی‌زبان

Abstract

<span lang="FA" dir="RTL">پژوهش حاضر با هدف بررسی رشد گفتمانی در کودکان، به بررسی کاربرد ابزارهای انسجام دستوری (ارجاع، حرف ربط، حذف و جانشینی) در</span><span lang="AR-SA" dir="RTL">روایت‌های نوشتاری دانش‌آموزان فارسی‌زبانِ پایه‌های چهارم، پنجم و ششم ابتدایی (12-9ساله) در چارچوب دستور نقش‌گرای نظام‌مندِ هلیدی و متیسن (2004) می‌پردازد. گردآوری داده به‌شیوۀ میدانی و تحلیل مبتنی بر روشِ </span><span lang="FA" dir="RTL">توصیفی- تحلیلی است. </span><span lang="AR-SA" dir="RTL">نمونۀ آماری</span><span lang="FA" dir="RTL">45 دانش‌آموز پسر یک مدرسۀ دولتی در تهران در سال تحصیلی 94-93</span><span lang="AR-SA" dir="RTL">است.</span><span lang="FA" dir="RTL">با استفاده از دو داستان مصوّر، در مجموع 90 روایت نوشتاری گردآوری و ازمنظرِ فراوانی، درصد و الگوی رشد تحلیل شد تا به این پرسش پاسخ داده شود که </span> <br />بالارفتن سن چه تأثیری بر فراوانی و تنوع رخداد انواع ابزارهای انسجام دستوری دارد. فراوانی ابزارهای انسجام دستوری در پایه‌های چهارم، پنجم و ششم، به‌ترتیب، 1285، 1866 و 2198 گزارش می‌شود. بنابراین با بالارفتن سن، کاربرد انواع ابزارهای انسجام افزایش می‌یابد و مطابق آمار تحلیلیِ کروسکال والیس این اختلاف در سطح p≤0/05 معنادار است. همچنین نسبت رخداد انواع ابزارهای انسجام با بالارفتن سن تغییر می‌کند و رخداد ابزارهای انسجامیِ پیچیده‌تر افزایش می‌یابد. در مقولۀ ارجاع، ارجاع شخصی بیشترین و ارجاع مقایسه‌ای کمترین بسامد را دارند. در مقولۀ انسجامِ پیوندی، حروف ربطِ افزایشی، تقابلی، زمانی- مکانی، علّی شرطی و در نهایت شرح‌دهنده، به‌ترتیب، بیشترین تا کمترین بسامد رخداد را دارند. در حذف و جانشینی، بیشترین بسامد به حذفِ گروهِ اسمی و کمترین به حذفِ گروهِ فعلی تعلق دارد. در پیکرۀ مورد بررسی، 62 درصد از ابزارهای انسجامیِ مشاهده شده از نوع مقولۀ ارجاع، 22 درصد از نوع حرف ربط و 16 درصد از نوعِ مقولۀ حذف و جانشینی بوده‌اند.