تحلیل ابعاد ادبی و تاریخی نفثه‌المصدور نسوی با رویکرد پدیدارشناسانه

Abstract

«پدیدارشناسی» رویکردی فلسفی است که کیفیت پدیده‌ها را از نظرگاه شهود و مکاشفه بررسی می‌کند. این رویکرد از روزگاران کهن در بحث‌های فلاسفه وجود داشته است، اما به عنوان شیوه‌ای علمی و اصیل، اولین بار توسط ادموند هوسرل (1859ـ1938) در آلمان مطرح شد. در رویکرد پدیدارشناسانه، واقعیت پدیده‌ها بدون پیش‌داوری و پیش‌فرض‌ها آنگونه که در تجربۀ نخستین مؤلف وجود دارد، بیان می‌شود؛ به این صورت که شاعر یا نویسنده با اعمال شک فلسفی و تعلیق پیش‌فرض‌ها با فعال کردن «من» متفکر، پدیده‌ها و مفاهیم را آن‌چنان که بر او تجلی می‌یابند، بازشناسی می‌کند و اثرش نوعی دریافت ذهنی از پدیده‌ها است. در پژوهش حاضر، کتاب «نفثه‌المصدور» اثر شهاب‌الدین محمد زیدری نسوی -که از شاهکارهای بدیع نثر فنی نیمۀ اول قرن هفتم هجری است- مبتنی بر آراء پدیدارشناسی تحلیل شده است. بررسی رفتار و ساختار ذهنی «نسوی» در ارتباط با وقایع تاریخی نشان می‌دهد که مؤلفه‌های نگرش پدیدارشناختی همچون: طرح منِ متفکر، اصالت تجربه، تأکید بر ادراکات، تجربیات و احساسات شخصی و پایبندی به تفکر انتقادی در اندیشۀ او وجود دارد، از همین‌رو، در نفثه‌المصدور به جای اصالت تاریخ با یک متن ادبی روبه‌رو هستیم که حاصل مکاشفۀ ذهنی نویسنده در مواجه با اوضاع آشفتۀ کشور است که پدیده‌ها را با نگاه شخصی‌اش تجربه و دیدگاه ذهنی‌اش را در تعریفی متفاوت و خلاقانه از تاریخ برای خواننده بیان می‌کند.