احوال و آثار عبدالقادر گیلانی و بررسی و مقایسة پیرنامه‌های نوشته‌شده دربارة او تا قرن دهم هجری قمری

Abstract

عبدالقادر گیلانی، عارف قرن پنجم و ششم هجری قمری، از مشایخی است که پیرنامه‌های زیادی به فارسی و عربی دربارة او نوشته‌شده‌است. با توجه به اهمیت پیرنامه‌ها در شناخت احوال، اقوال و عقاید عبدالقادر گیلانی، در این مقاله کوشش شده‌است تا احوال و آثار وی با استفاده از این پیرنامه‌ها و نیز کتب تاریخی معتبر، معرفی و آنگاه ویژگی‌های کلی پیرنامه‌های نوشته‌شده دربارة این شیخ بزرگ تا قرن دهم هجری قمری بررسی شود. پیرنامه‌های مورد بحث عبارتند از: <em>بهجةالأنوار</em><em> و معدن‌الأسرار</em>، ترجمة <em>خلاصةالمفاخر</em>، <em>قلائدالجواهر</em>، <em>مناقب غوثیه</em> و <em>غبطةالناظر</em><em> فی </em><em>ترجمة</em><em> الشیخ عبدالقادر الجیلانی</em>. نتایج حاصل از پژوهش گویای آن است که چنین کتاب‌هایی بدین دلیل که برای عموم مردم نوشته شده‌اند، نثری ساده و بیتکلف دارند و برای بزرگ جلوه‌ دادن شخصیت عبدالقادر، رفتار و کراماتی برخلاف اقوال و اندیشة نمایان در آثارش به وی نسبت داده‌اند و نیز منبع تمام پیرنامه‌های مذکور، نخستین پیرنامة نوشته‌شده دربارة عبدالقادر یعنی <em>بهجةالأنوار</em><em> و معدن‌الأسرار</em> است. همة این کتاب‌ها تحمیدیه‌ای در ستایش خدا و پیامبر اکرم^(ص)، و نیز زنان در تمام آن‌ها جز <em>مناقب غوثیه</em>، جایگاه والایی دارند.