بلاغت انواع ادبی با تکیه بر بلاغت نوع رباعی

Abstract

بلاغت سنتی، زیبایی شناسی آثار ادبی را تنها در سه حوزه‌ی علم بدیع، بیان و معانی بررسی می‌کند. این دیدگاه سنتی، ارزش زیبایی شناختی هر سروده یا نوشته ادبی را تنها آراسته بودن آن به آرایه‌ها و هنرهایی می‌داند که در سه قلمرو بدیع، بیان و معانی از آن‌ها سخن می‌رود. اما بلاغت جدید، معیار زیبایی اثر ادبی را علاوه بر این سه علم، در شاخص‌ها و مؤلفه‌های دیگری جست‌وجو می‌کند که موجب تمامیت و کلیت اثر و شالوده‌سازی آن می‌شوند. برخی از این معیارها و ابزارهای جدید که در بلاغت یک متن ادبی، می‌بایست مورد بررسی قرار گیرند، عبارتند از: پیکره‌ی زبانی، درون‌مایه سازی، عوامل تمامیت هنری یک اثر، ساخت اطلاعاتی، تناسب اجزاء با بافت، لحن حاکم بر درون‌مایه، فضاسازی، تناسب صور خیال با درون‌مایه و شکل اثر، زمینه‌چینی و..... نکته‌ی دیگر این است که هر نوع ادبی اعم از شعر، نثر، حماسه، ادبیات غنایی، تعلیمی، نمایشی، داستان، رمان، قصیده، غزل، رباعی و.... بلاغت و معیارهای زیبایی‌شناسیک ویژه‌ی خود را دارد؛ وجوه زیبایی‌شناسی هر نوع ادبی، باید با معیار بلاغی خاص آن سنجیده شود. برای اثبات این فرضیه، بلاغت نوع رباعی را براساس معیارهای جدید بلاغت، بررسیده و نشان داده‌ایم که کیفیت معیارها و شاخص‌هایی که موجب زیبایی نوع رباعی و التذاذ هنری از آن می‌شود، با انواع دیگر متفاوت است.