بررسی نشانه‌های نامتعارف زیبایی به ادب فارسی

Abstract

چه معیارها و نشانه‌هایی درباره زیبایی‌شناسی سنتی باعث می‌شود که نیاکان ما انسانی را خوب رخ بنامند؟ آیا این معیارها در طول زمان دگرگونی پذیرفته است؟ آیا در دنیای سنتی که به نظر می‌رسد همه چیز در چارچوبی مشخص و معین تعریف می‌شود، زیبایی نیز تابع تعریف جدولی است و چیزی که فراتر یا خارج از جدول زیبایی باشد، نازیباست؟ آیا این معیارها در طول زمان دگرگونی پذیرفته‌اند؟ پاسخ ما این است که گاه در الگوی زیبایی‌شناسی قدما نمونه‌هایی می یابیم که ناظر بر تفاوت دیدگاه زیبایی شناختی گویندگان آن ها و سلیقة متفاوت آنها از ذائقة رایج و حاکم بر دنیای سنتی است. این نمونه‌ها اگرچه اندک‌اند، بر این دنیای یکسان و یک شکل و یک‌سویه گاه رنگی کاملاً متفاوت می پاشند؛ آن گونه که معیارها و نشانه‌هایی که به نظر اصیل، همیشگی، پایدار و خدشه‌ناپذیر می‌آیند، متحول می‌شوند و دگرگون. گاه خصوصیتی متفاوت اثری عمیق در ذهن شاعر داشته و او را وادار به بیانی متفاوت کرده است و گاه زیبایی، جنبة الحاقی و وارداتی پیدا می‌کند و بر اثر تعامل با دیگر فرهنگ‌ها به اذهان و اذواق راه می‌یابد.