نقد و بررسی داستانِ «آن پادشاه جهود که نصرانیان را می‌کُشت از بهر تعصّب» از مثنوی مولوی بر اساس رویکرد بینامتنیّت

Abstract

پیروان رویکرد بینامتنیّت معتقدند که هیچ متنی خودبسنده نیست و هر متن در آنِ واحد، هم بینامتنی از متون پیشین و هم بینامتنی برای متون بعدی است. در این جستار، ابتدا وجوه مختلف متن و بینامتنیّت تشریح شده است و آنگاه بر اساس این رویکرد، داستانی از «<em>مثنوی معنوی» با عنوانِ </em>«آن پادشاه جهود که نصرانیان را می‌کُشت از بهر تعصّب» مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. با تحلیل این داستان، روشن شد که چنان‌که پیروان رویکرد بینامتنیّت تأکید کرده‌اند که هیچ متنی اصیل نیست، داستان مورد بحث در <em>مثنوی </em>نیز واگویه‌ای از متون متقدّم خود، از جمله «شغاد و رستم» در <em>شاهنامه</em>، «جزیمة‌الأبرش» در <em>تاریخ بلعمی</em>، «فیروز، شاه ایران و شاه هیطالیان» <em>در تاریخ طبری</em> و «بوم و زاغ» در <em>کلیله و دمنه</em> است؛ بدین ترتیب که در هر پنج داستان، بین دو سرزمین دشمنی پدید می‌آید و یک نفر از پادشاه می‌خواهد که او را در میان مردم خوار کند و مورد ضرب و شتم قرار دهد. آنگاه فردِ به‌ظاهر مطرود، به سپاه دشمن رو می‌آورد و با جلب اعتماد آنها موفّق می‌شود که دشمن را سخت شکست دهد.