تحلیل ساختاری-کارکردی نظام‌های تقنینی تک‌مجلسی و دومجلسی؛ جهات توجیهی و نگاه انتقادی

Abstract

نظام‌های تقنینی دومجلسی محصول تاریخی جوامع طبقاتی به‌ویژه نظام‌های فئودالی در قرون 17 و 18 میلادی است. برخی کشورها نیز متأثر از کتاب روح‌القوانین اثر کلاسیک شارل دومنتسکیو که نظام پارلمانی بریتانیا را منشأ پیشرفت، توسعه و دموکراسی می‌دانست، متمایل به ساختار تقنینی دومجلسی شدند. اما تجربه تقنینی برخی کشورها مانند دانمارک، ایسلند و ایالت نبرسکا به وقوع تحولاتی در ساختار قانونگذاری آنان و تبدیل پارلمان دومجلسی به نظام تک‌مجلسی منجر شد. در این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی نظام‌های تقنینی تک‌مجلسی و دومجلسی مقایسه می‌شود. این نظام‌های تقنینی با استانداردهای ثبات قانون، مسئولیت‌پذیری مقنن، اقتدار قوه مقننه، کیفیت تصمیم‌سازی، کارایی و اقتصادی بودن بررسی می‌شوند. بزرگ‌ترین محاسن نظام‌های دومجلسی برقراری نظارت و تعادل تقنینی، تکثرگرایی و سهیم کردن اقلیت‌ها در قانونگذاری است. اما اقتصادی بودن و کارامدی تقنینی نظام‌های تک‌مجلسی در کنار تسریع جریان تصمیم‌سازی موجب تبدیل برخی نظام‌های دومجلسی به تک‌مجلسی شده است.