بررسی اعتبار حقوقی اصول تغییرناپذیر قانون اساسی با نگاهی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

Abstract

قانون اساسی برای حفاظت از خویش و نظام سیاسی حاکم، اصولی را تغییرناپذیر و غیرقابل و بازنگری اعلام می‏دارد؛ اصولی که محتوای آن متناسب با شرایط فرهنگی، رویدادهای تاریخی، سنن، عرف، روابط اجتماعی و سیاسی و باورهای مذهبی هر کشور تنظیم می‏شود. این اصول خدشه‏ناپذیر، ضامن حفظ نظام حاکم و روح و جوهره‏ی قانون اساسی است. تقریباً تمام قوانین اساسی دنیا این اصول را به‏عنوان خطوط قرمز اعلام می‏کنند و آن را به‏منزله‏ی آفریننده‏ی قانون اساسی به‏شمار می‏آورند. محتوای این اصول که در دسته‏بندی‏های مختلفی جای می‏گیرند، شرایط حاکم بر هر کشور را بهتر نمایان می‏سازد. برخی از این اصول محتوای مذهبی و برخی محتوای لائیک دارند یا مبتنی بر سکولاریسم‏اند. برخی به جمهوری بودن نظام حاکم تأکید می‏کنند و برخی به پادشاهی بودن آن. اما از دیرباز در میان حقوقدانان غربی، بر سر اعتبار یا عدم اعتبار حقوقی این اصول، مباحثی در گرفته است. بیان نظریات طرفداران اعتبار یا عدم اعتبار این اصول، برای بحث بازنگری قانون اساسی اهمیت دارد. در این مقاله علاوه‏بر طرح نظریه‏ی تغییرناپذیری این اصول و مبنای آن و دسته‏بندی محتوای آن‏ها، نظریات حقوقدانان و دلایل آن‏ها مبنی بر اعتبار داشتن یا عدم اعتبار این اصول بیان می‏شود. همچنین بحث تغییر و تبدیل نسل‏ها و حق حاکمیت ملی سازش یا عدم سازش آن با این اصول تشریح می‏شود.