احیا و اصلاح مقایسة رویکرد دینی شیخ، میرزا و امام(س)

Abstract

<em>در این مقاله تعبیر متفاوتی از نواندیشی دینی ارائه‌شده که فاقد وجه پارادکسیکال است و مستلزم هیچ عدول و تنازلی از «دین» و انصراف از «نوگرایی» هم نیست. این تعبیر از نواندیشی دینی را می‌توان از ترکیب دو پدیدة فکری ـ اجتماعی رایج در ادیان جهانی مدعی خاتمیت، یعنی «احیا» و «اصلاح» دینی به‌دست ‌آورد. مقاله پس از واکاوی و تشریح این مفاهیم، به سراغ سه شخصیت‌ دینی آشنا در تاریخ معاصر ایران می‌رود تا مصادیقی از احیاگری و اصلاح‌طلبی «واگرا» و «توأمان» را معرفی نماید. مقایسة رویکرد و عملکرد امام خمینی با شیخ فضل‌الله نوری و میرزای نایینی از علمای فعال عصر مشروطه می‌تواند ضمن نشان دادن وجوه تمایز و امتیاز جریان توأمان احیا و اصلاح، بر یکی از مصادیق محقِّق نواندیشی دینی در ادوار اخیر ایران، پرتوی بیفکند.</em>